Tenglamalar tizimining axborot matritsasi
V
« \
x \
* 2
x3
...
X N ~
2
X N - l
N°
1
©
o
N - 1
2
< $ >
®
N
i
... ... ... ... ... ... ...
N - 1
2
N
!H -i
1
To‘g‘rilovchi tenglamani xN ga nisbatan yechib:
yi(x,{xA,};x2 {xw}) = 0
Kolonnaning balandligi bo‘yicha ixtiyoriy (masalan, j) kom-
ponentning taqsimlanishi aniqlanadi:
x},x
2,...,xN
Barcha komponentlar uchun n - karrali yechimda izlanayotgan
matritsa olinadi:
Yech. I
Yech.2
Yechn
Komp. I
Komp.2
Komp.n
xn
X,2
....
x,„
*21
X 22
•..
x2n
X N \
X N 2
■'-
X N n
.
Shundan so‘ng har bir tarelkadagi suyuq faza tarkibini raqam-
lash amalga oshiriladi:
± * u
/=i
325
www.ziyouz.com kutubxonasi
j = l , . ~ n
y
^ n o r m .
_
N j
X N j
~ ~ n
Z
X N j
j
=I
Olingan raqamlangan qiymatlardan keyingi hisoblarda foyda-
laniladi (hisoblash algoritmining blok - sxemasiga qarang).
Agar suyuq - bug‘ muvozanatida suyuqlik fazasi ideal bo‘lmasa
va muvozanat doimiysi suyuq fazaning tarkibiga bog‘liq bo‘lsa,
unda ( l ) tenglamalar tizimining yechimi qaralayotgan usul
yordamida raqamlangan qiymatning ikkita ketma-ket iteratsiyasi bir
biriga mos kelmaguncha takroran yechiladi.
Tashqi iteratsiya siklida (T) nochiziqli tenglamalar tizimi
f
ga
nisbatan yechiladi:
j= i
/ =
Eng tashqi iteratsion siklda
( 9 )
nochiziqli tenglamalar tizimi v ga
nisbatan yechiladi:
f m f
+
4-i
{f7}- 4 {^}
a
4
{
v
}+
vM {
v
}
ahm
{
v
}-
v
, {
v
}
ah
, {
v
}+
a
q
*
= o
Natijada
VR
(bubble
point)
usuli
bilan
yechiladigan
yechimlarning iteratsion sikllar sxemasi quyidagi ko‘rinishga ega
bo‘ladi:
3 2 6
www.ziyouz.com kutubxonasi
5.1.6.2.
Bittadan kondensator (deflegmator) va qaynatgichli
oddiy rektifikatsiya kolonnalari uchun distillat va kub
mahsulotining tarkiblarini aniqlash
Kondensator - deflegmator (/' = 1) uchun berilgan distillat D
va suyuqlik va bug‘ o‘rtasidagi fazaviy munosabatda (K x -
suyuqlik- bug‘ fazaviy muvozanatining doimiysi) quyidagi balans
tenglamasi to‘g‘ri bo‘ladi:
\n) F'~xf
2j =ViyiJ-D xDi
j = 1
\
•
y
i
j
2 n )
x D j
= - 7 T -
K\j
j =
r
V\y\j -Dxpj
2’
V . - D
j = U..A
3) F ' = V , - D ,
bu yerda, F
2 - qaytib keluvchi flegmalarning oqimi.
Aniqlanadigan kattaliklar:
r**
I.
/■ — •
F 2 ,
x
2 ,
x d
(Jnynatgich uchun (/' = N) berilgan kub mahsuloti
W va
•.iiyuqlik va bug‘ o‘rtasidagi fazaviy muvozanatda ( KN - suyuqlik -
biij'.' la/aviy muvozanatining doimiysi) quyidagi balans tenglamasi
to'g'ri boMadi:
3 2 7
www.ziyouz.com kutubxonasi
N
- 1
N
I ' F ' f T '
K J L
4-----IHHfe
L
nx n
1«) F'N-\yN-\.j =
^
. j
j = i,...«
2^) JV/ = KN
j
XN
j
j = l,...n
/-
_
LNxNJ - W y w
Lu - W
wj
j = 1,...«
3) F ^ = L
n
- W ,
bu yerda FN_t - qaytib keladigan bug‘ oqimi.
Aniqlanadigan kattalik:
t
? V
F
—*
^N-xiy N-\.r
0 ‘z - o ‘z i n i t e k s h i r i s h u c h u n t o p s h i r i q
Ko‘p komponentli suyuqlik - bug‘ fazaviy muvozanatini
hisoblash algoritmi va matematik tavsifmi qurish.
Rektifikatsiya kolonnasining tarelkasidagi statsionar ajralish
jarayonini ko‘p komponentli massa uzatishining matematik tavsifini
qurish va masalaning analitik yeehimini olish (suyuqlik fazasining
harakatini ideal aralashtirish modeli bilan, bug‘ning harakatini esa
ideal o‘rin almashish modeli bilan keltirish mumkin ).
Statsionar rejimdagi ko‘p komponentli uzluksiz rektifikatsiya
jarayonini tekshirish (baholash) hisobining algoritm va matematik
tavsifmi qurish.
3 2 8
www.ziyouz.com kutubxonasi
VI. bob TEXNOLOGIK JARAYONLARNI EMPIRIK
STATIK MODELLARINI QURISH
6.1. Masalaning qo‘yilishi
Model qurish va ulami tatbiq etishda statistik tajribalar usuli
juda keng qoMlaniladi. Bu usul tasodifiy sonlami rostlashga asos-
langan usul, ya’ni bu usulda tasodifiy kattaliklar ehtimolini taqsimot
qiymatlari beriladi. Statistik modellashtirish deganda EHM yorda-
mida modellashtirilayotgan sistemada borayotgan jarayonlami statik
ma’lumotlar olishni tushuniladi. Statistik modellashtirish yordamida
tekshirilayotgan sistema ishlash jarayonida modellashtiruvchi
algoritmi barcha tasodifiy ta’sirlar va ular orasidagi o‘zaro
bog‘liqlikni hisobga olgan holda tuziladi. Statistik modellashtirish
usuli birinchidan stoxastik sistemalar va ikkinchidan detirmenik
masalalarni yechishda ko‘proq qo‘llaniladi.
Tasodifiy kattalik deb tajribalar natijasida oldindan ma'lum
bo‘lmagan qabul qilishi mumkin bo‘lgan qiymatlardan birini qabul
qilishi mumkin bo'lgan kattalikka aytiladi. Tasodifiy kattaliklar
diskret
(alohida
qiymatlar
qabul
qiluvchi)
va
muntazam
kattaliklarga bo‘linadi.
Tasodifiy kattalikning o‘rta qiymati tajriba vaqtida olingan
barcha natijalaming oddiy o‘rta qiymatidan iborat. Diskret tasodifiy
kattalik x mi tajribada x / va
tajribada X
2 qiymatlarni qabul
qilayotgan bo‘lsin.
U holda
r
_ _ X|W, +
x 2m2 +....
+
x rmr _
' ‘
"
m { + m
2 + ....
+ mr
n
r
Bu yerda n = '^ jn j - o‘tkazilgan tajribalaming umumiy soni.
/=i
Ushbu tenglamani quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin:
3 2 9
www.ziyouz.com kutubxonasi
m,
m-,
m
^
+ •■•■ + *,
n
n
m ,
^
> - = I ^
/«1
*
Y Y l
Bu yerda,
= — - tasodifiy kattalik Arning statistik ehtimoli.
n
Agar n-y bo‘lsa P' -» Px bo'ladi.
Ehtimollar nazariyasida matimatik kutilish tushunchasi juda
katta o ‘rin egallaydi. Tasodifiy kattalikning matematik kutilishi
quyidagicha izlanadi.
_
r
(x)x = J > , • p,
i=\
Amaliy izlanishlar o‘tkazilganda o ‘rtacha kvadratik og‘ish
quyidagicha hisoblanadi. Agar x, ning qiymati m, hamda
a
:2
ning
qiymati /72,holatda kuzatilgan bo‘lsa va h.k. unda o ‘rtacha kvadratik
og‘ish quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
n ,=i
bu yerda xn - tasodifiy qiymatining o‘rtacha qiymati; n -
kuzatuvlaming umumiy soni. ax qiymati aniqlanganda, tasodifiy
qiymatlarning o ‘rtacha qiymatga nisbatan og‘ishi inobatga olinadi.
OgMshning absolyut qiymatigina inobatga olinganligi uchun barcha
ogMshlaming kvadratik yigMndisi tuziladi va topilgan qiymat
umumiy tajribalar soniga boMinadi.
Taqsimlash funksiyasi. Faraz qilaylik X - tasodifiy kattalik
berilgan boMsin (odatda tasodifiy kattaliklar katta lotin harflari bilan
X,Z,7belgilanadi,
ularning
qiymatlari
esa
kichik
harflar
A,y,zbilan).
X shartning ehtimolligi tanlangan x ning qiymatigi bogMiq,
ya’ni x ga bogMiq funksiya hisoblanadi.
Ehtimolligi (X < x) = P{X
F (x) funksiya taqsimlash funksiyasi deyiladi.
Uzluksiz tasodifiy kattalik uchun quyidagi munosabatni yozish
mumkin:
X (T - x n) mi
=
- Xn f mi + . - + (Xr ■xnf m r \ = I
330
www.ziyouz.com kutubxonasi
dF{x)
dx
= / w
Boshqa xususiyatlarini ham ko‘rsatib o‘tamiz.
F ( - o o ) = 0; F(oo) = 1
Quyidagi rasmda taqsimlash funksiyasi va taqsimlanish
zichligining grafigi keltirilgan.
f(x) ehtimollikning berilgan kattaligiga qarab aniqlanadi.
Masalan, agar p - 0 , 9 bo‘Isa, unga xp
abssissasi mos keladi,
shuning uchun P(x < x p) = F(xp) = P.
xp-P ehtimollikning kvantili deb ataiadi.
Masalan
x01
va
xog
kvantillar ma’lum bo‘lsa, unda
P(x0, < x< x09) = F(x
0 9) - F(x0,) = 0.9 - 0.1 = 0.8bo‘Iadi.
Ehtimollikning
p = 0,5 ga teng bo‘lgan kvantil taqsimot
medianasi dcyiladi. Taqsimot medianasi x = x
05
taqsimot
zichligining egri chizig‘ini ikkita teng boMakka ajratadi. •
•
t
0.5
00
\ f (x)dx = ! f (x)dx = 0,5
-oo
x a i
Ehtimoliy taqsimotning asosiy qonunlarini ko‘rib chiqamiz. Bu
qonunlar statistik taqsimot modellari sifatida tajriba jarayonida qayd
etilgan
tasodifiy
o ‘zgaruvchilarning
tavsifini
tuzish
uchun
ishlatiladi.
331
www.ziyouz.com kutubxonasi
N orm al taqsim ot. Statistik modellar ichida ehtimolliklarning
normal taqsimoti alohida o‘rin olgan. Normal taqsimotning zichlik
ehtimolligi quyidagi ko‘rinishga ega:
f { x , / i , a 2) = — j ^ e x p
2 cr2
bu yerda, /u va
8 - taqsimot parametrlari: ular taqsimot markazi
(matematik kutilma) va uning masshtabi (o‘rtacha kvadratik
og‘ish)ni ko‘rsatadi.
Normal taqsimot simmetrik bo‘ladi va ehtimolliklar zichligining
funksiyasi va quyidagi parametrlardan xolis bo‘ladi:
A
0
va
E_
Pi
3
Normal taqsimotning integral qonuni quyidagicha yoziladi:
1
*°
F{x,/i,a2) = —
f exp
crd
2n jL
(x -M
)2
2 a 2
Taqsimot funksiyasining xususiyatiga asosan
dx
a 42
~n
f exP
( x - M ) 2
2 a 2
dx = 1
Amaliy hisoblashlarda normallashtirilgan, normal taqsimlangan
tasodifiy
kattalik
z = {x -ju )a
ishlatiladi.
Uning
ehtimollik
zichligining funksiyasi quyidagicha:
/( * ) =
1
42n
exp
V
N
2
J
Normal qonuniyat bo‘yicha taqsimlangan tasodifiy kattalikning
qiymati berilgan oraliqqa tushish ehtimolini hisoblash jadvalida
3 3 2
www.ziyouz.com kutubxonasi
keltirilgan Gauss oraliqlarining qiymatlari yordamida amalga
oshiriladi.
1
x
^
2
N
Do'stlaringiz bilan baham: |