N qodirov, I. M. Fayzullaev, K. S. Shamsiev qozon qurilmalari

V_chiq = 10,5 m/kg, oxirgi gaz yo'lidan chiquvchi gazlarning harorati
v_chiq = 160° C,gazlarning o'rtacha hajmiy issiqlik sig'imi
P=Const, C^!_pchiq = 1,415кж /(м3К) bo'lganda,havoning nazariy hajmi 1kg yoqilg'i
yonganda V° = 7,2m3/kg,qozonxona havosining harorati t_x = 30° C ,o'txonaga
kirayotgan havoning harorati t^!_x = 180° C ,o'txonadagi ortiqcha havo koeffisient
a_Q, = 1,2, havoning o'rtacha hajmiy issiqlik sig'imi bosim o'zgarmas bo'lganda
С'_Рхх, = 1,297кж/(м3К)va mexanik chala yonish natijasida yo'qotilgan issiqlik q4=4%.
Javob. q₂=6,5%.

7. 
   masala.Qozon agregatidan chiqib ketuvchi tutun gazlarining v_chiq harorati
   

160⁰ C dan 180⁰C kutarilsa, tutun gazlari bilan yo'qotilgan issiqlik necha foizga ortadi.Agar qozon agregatining chiquvchi ortiqcha havo koeffisienti a_chiq = 1,45, oxirgi gaz yo'lidan chiquvchi gazning hajmi V_ch1q=4,6 m /kg,bosim
o'zgarmas bo'lganda gazlarning o'rtacha hajmiy issiqlik sig'imi
/ 3
C_p=1,297kj/(m K) va mexanik chala yonish natijasida yo'qotilgan issiqlik Q₄=340 kj/kg.Qozon agregati quyi yonish issiqligi Q_q¹=8500kj/kg bo'lgan torfda ishlaydi. Javob. Aq=1,5%.

8. 
   masala.Agar qozon agregatidan chiqayotgan ortiqcha havo koeffisienti a_chiq = 1,5,tutun gazlarining harorati t_ch_1q=150°C,Qozonxonadagi harorat t=30⁰C,bosim o'zgarmas bo'lganda, havoning o'rtacha hajmiy issiqlik sig'imi
   

/ 3 0
C_p._h=1,297 kj/(m K),o'txonaga kirayotgan yoqilg'ining harorati t_o =20 С va yoqilg'ining mexanik chala yonish natijasida yo'qotilgan issiqligi q₄=3,5%,qozon agregatida Б-2 markali ko'mir yoqilganda uning tarkibi quyidagicha bo'ladi.C¹=41,5%,H=2,9%,S¹uch=0,4%,N¹=0,6%,0¹=13,1%,A¹=8,0%,W¹=33,5, Qozon agregatidan chiqayotgan tutun gazlari bilan yo'qltigan issiqlikni aniqlang. Javob.q₂=8,0%.

9. 
   masala.Agar chiqib ketayotgan tutun gazlarining tarkibidagi uglerod oksidi С0=0,28% va uch atomli gazlar RO₂ =19% ni tashkil qilsa, Kj/kg va % da kimyoviy chala yonish natijasida yo'qotilgan issiqlikni topish kerak.Qozon agregati toshko'mirda ishlaydi,quyi yonish issiqligi Qqⁱ =22825kj/kg,yoqilg'i tarkibidagi uglerod va oltingugurtning miqdori С¹ =58,7,S_y¹ =0,3% .
   

Javob: Q₃=202kj/kg, q₃=0,89% .

10. 
    masala.Qozon agregatining (brutto) F.I.K. rfa = 89,6%,yoqilg'i sarfi В=0,334
    

kg/sek, qozon ehtiyoji uchun ketgan bug'ning sarfi Д_O’_e=0,012kg/sek,o'z ehtiyoji uchun sarf bo'lgan bug'ning bosimi P_o ._e=0,5Mpa va ta'minot suvining harorati t_T._s=120^oC aniq bo'lsa,qozon agregati yuqori oltingugurtli yoqilg'i quyi yonish issiqligining yonuvchi massasi Q_q^yo=40000kj/kg, yoqilg'i tarkibidagi kulning miqdori А-0,1% va namligi W-3,0% bo'lsa, qizdirilgan mazutning harorati t_h=90⁰C tashkil qilsa,qozon qurilmasining (netto) F.I.K.ni aniqlang.
Javob. rfq, = 89,0%

11. 
    masala.Suv isitish qozoninning o'txonasida quyi yonish issiqligi Q¹_q =35799kj/m2bo'lgan tabiy gaz yoqiladi, agar qozon agregatining brutto F.I.K. =89%, suv sarfi M_c=75kg/s,qozonga kirayotgan suvning harorati t₁=70⁰C,
    

va undan chiqayotgan suvning harorati t2=150oS bo'lsa, haqiqiy va shartli yoqilg'ining sarfini aniqlang.
Javob.B=0,79 kg/sek, B^0,965kg/sek.

2. 
   BOB. QOZONXONALARNING YOQILG’I XO’JALIGI
   

2.1. Energetik yoqilg’i.Yoqilg’i turlari Tayanch iboralar: koks,qatron (smola), gaz generatorlari
Asosiy tarkibiy qismi ugleroddan iborat bo'lgan yonuvchan moddaga YOQILG’I deyiladi.Yoqilg'i agregat holatiga ko'ra - qattiq, suyuq, va gazsimon bo'ladi.Hosil bo'lishiga ko'ra - tabiiy va sun’iy yoqilg'ilarga bo'linadi. Tabiiy yoqilg’ilar sifatida kondan olinadigan (antrasit, tosh va ko'ng'ir) ko'mirlar, neft, gaz, yonuvchi slaneslar, torf, o'tin, o'simlik chiqindilaridan ko'proq foydalaniladi, Sun’iy yoqilg’iga esa domna pechlarining kokslari, motor yonilg'ilari, koks, generator gazlari va boshqalar kiradi.
Yoqilg'i - organik modda bo'lib, kislorod bilan birikish natijasida katta issiqlik ajratib chiqaradi. Yoqilg'idan energetikada foydalanish uchun, u arzon va maqsadga muvofiq bo'lishi kerak.
Hozirgi vaqtda asosiy yoqilg'ilar neft, tabiiy gaz va ko'mirdir. Dunyo bo'yicha ishlab chiqariladigan energiyaning 47% neft, 30% ko'mir va 17% gazdan olinadi. Energiyaning qolgan 6% esa energiya manbalarining boshqa turlaridan (boshqa yoqilg'ilar, gidro- va atom elektr stansiyalarida olingan energiya, quyosh, shamol, dengiz suvining ko'tarilishi (pasayishi) va boshqa energiya hosil qiluvchi manbalardan) hosil qilinadi.

2. 
   Yoqilg’ilarning kimyoviy tarkibi
   

Qattiq va suyuq yoqilg'ining asosiy kimyoviy tarkibiy qismlari: uglerod С, vodorod Н kislorod O, kam miqdorda azot N va S oltingugurtdir. Bularning hammasi organik massa tarkibiga kiruvchi moddalardir. Bundan tashqari bu massaga suv H₂O /W/ va nihoyat yonish jarayonidan keyin qoladigan noorganik qoldiq - kul A kiradi. Namlik va kul yokilg'ining texnik tavsifi deb ataladi.
Amaliy hisoblarda, yoqilg'ilar har-xil massalar orqali ifodalanadi: ishchi, quruq yonuvchi va analitik massalar. Agar ishchi massadan namlik va mineral moddalarni olib tashlasak, u holda quruq va yonuvchi massalar hosil bo'ladi. Bu massalarga kiruvchi elementlar miqdori foiz hisobida 100% ga teng va quyidagi tenglamalar shaklida yoziladi:

QOZON QURILMALARI 1
DARSLIK 1
QOZON QURILMALARI 2
UO‘K:621.1.620.9 KBK 84(50‘) 6267 3
KIRISH 4
1.2.Qozon qurilmasining umumiy tasnifi 17
1.3.Bug’ qozonlarining texnologik chizmalari va asosiy tavsiflari 19
1.4.To‘g‘ri oqimli qozonlar 24
1.9-rasm. To‘g‘ri oqimli qozon agregatining sxemasi. 25
1.6.Qozon qurilmalarining issiqlik yuqotishlarini aniqlash 27
_{q -} g-h.i^{(st )shl} •^А , (112) 29
1.7.Qozonning foydali ish koeffisienti 29
II-BOB. QOZONXONALARNING YOQILG’I XO’JALIGI 49
2.2.Yoqilg’ilarning kimyoviy tarkibi 49
2.3.Yoqilg’ilarning uchuvchan moddalari 51
2.5.Yoqilg’ining yonish issiqligi 56
Qu = Q, -9,42-10^-2-S^ -K-Qb (2.10) 58
(2.11) 58
2.7.Qozon o’txonasida suyuq va gaz yoqilg’larining yo’qish 63
2.8.Yonish jarayonlarini hisoblash. 64
^{h —} X^(vc/i = ^VrO +^VO, ^(C/)°2 + ^V,₂ ^(C/L₂ + ^₂0^(Cp^t)H₂O ⁽².⁴³⁾ 72
NAZORAT SAVOLLARI 84
mH=I⁰⁰ 0h=0,115C¹+0.343H¹+0.043 (3.6) 109
NAZORAT SAVOLLARI 114
NAZORAT SAVOLLARI 142
NAZORAT SAVOLLARI 153
5.3- rasm. Ikki pog’onali bug’lantirish chizmasi 163
NAZORAT SAVOLLARI 180
NAZORAT SAVOLLARI 192
VII-BOB. bug’ qozonlaridagi issiqlik almashinuvlari. QOZON QURILMASINING ASOSIY ELEMENTLARI 192
7Я/777УШ 7//V///M Ш777777РЩ 196
NAZORAT SAVOLLARI 207
Л 211
h 227

Berilgan massa orqali boshqa massani aniqlash uchun quyidagi 2.1 - jadvaldan foydalanish mumkin.

1. 
   - j a d v a l
   

Massa	Ishchi	Yonuvchan	Quruq
Ishchi	I	100	100
		100 -А + W^1)	100 - W^1
onuvchan	100 -(л^1 - W^1)	I	100 - A^q
	100		100
Quruq	100 - W^q	100	I
	100	100 - A^q

Tabiiy gazning asosan 86-95% metan СН4 dan tarkib topgan. Tarkibida ancha (9 - 4%) og'ir uglevodorodlar CmHn (etan, propan, butan va boshqalar), azot N₂ (5 - 1%) va karbonat angidrid (ular umuman foydasiz, lekin zarari ham yo'q), suv bug'lari, geliy va boshqa inert gazlarning qo'shimchalari bo'ladi.Tabiiy gazning energetik qiymati uning tarkibidagi uglevodorodlarning miqdori bilan aniqlanadi va uning foiz tarkibi quyidagiga teng bo'ladi: