N o: 2 Reja: Bir fazali transformatorlar

2.4. Тransformatorlarda quvvatning yo‘qolishi va foydali ish koeffitsiyenti.
Тransformatorga ulangan quvvat:
P1 = U1 I1 cos ϕ1 .
Тransformator tayyorlagan va iste’molchilarga berayotgan quvvat:
P2 = U2 I2 cos ϕ2 .
Ularning ayirmasi P1 – P2 quvvatning yo‘qolishi bo‘ladi. Katta quvvatli transformatorlarda quvvatning yo‘qolishi 1—5 % bo‘ladi. Тransformatorning foydali ish koeffitsiyenti:

1.57-rasmda transformator foydali ish koeffitsiyentining transformator yuklanish koeffitsiyentiga bog‘liqligi ko‘rsatilgan. Kichik quvvatli transformatorlarda me’yorli foydali ish koeffitsiyenti 70 dan 90 % gacha bo‘lishi mumkin. 1.58-rasmda transformatorning tashqi tavsifi keltirilgan.

Transformatorlarning nominal rejimi deb ishlab chiqargan korxona tayyorlagan pasportda ko‘rsatilgan rejimga aytiladi. Transformatorlarning nominal qiymatlari quvvat, kuchlanishlar, toklar, chastota, f.i.k. va h.k. transformator-larning pasportida ko‘rsatilgan bo‘ladi. Transformator birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlari In toklari deb transformator pasportida ko‘rsatiladigan va Pn quvvat va Un kuchlanishlar bilan ma’lum bog‘lanishda bo‘lgan I1n I2n toklariga aytiladi. Misol uchun, yulduz-yulduz ulangan uch fazali transformatorning I1n va I2n nominal toklari:

Foydali ish koeffitsiyenti — biron bir tizim (qurilma, mashina, dvigatel va boshqalar) sarflagan energiyaning samaradorligini ifodalovchi tushuncha; qancha energiya foydali ishga aylanishini, qancha energiya yoʻqolishini koʻrsatadigan son (odatda, foizlarda ifodalanadi). Foydali ishga sarflangan energiyaning mashina olgan umumiy energiya miqdoriga nisbati bilan aniklanadi.
Issiqlik dvigatellaridagi foydali ish koeffitsiyenti — mexanik foydali ishning sarflangan issiklik miqdoriga nisbati, elektr transformatorlardagi foydali ish koeffitsiyenti — ikkinchi chulgamda olingan elektromagnit energiyasining birlamchi isteʼmol chulgʻamidagi energiyaga nisbati, elektr dvigatellaridagi foydali ish koeffitsiyenti — foydali mexanik ishning manbadan olingan elektr energiyasiga nisbatidan iborat va boshqa.
Mashinaning umumiy foydali ish koeffitsiyenti uning ayrim qismlari foydali ish koeffitsiyentilari yigindisiga

1^Karimov I. A. O’zbekiston mustaqillika erishish ostonasida. – Toshkent: O’zbekiston, 2011. B-81.

2

3