N. M. Mahmudov, A. Nurmonov, A. Sh. Sobirov

4-BO‘LIM
ERGASHGAN QO‘SHMA GAPLAR
19-dars. ERGASHGAN QO‘SHMA GAP HAQIDA MA’LUMOT
Topshiriq.
  Berilgan  gap  qismlarining  qanday  bog‘lovchi  vosita 
yordamida  bog‘langanini  aniqlang. 
Kamtar bo‘l, chunki kamtarlik 
insonni kamolotga boshlaydi. 
(«Tafakkur  gulshani»dan)
 Bilib oling. 
Qismlari  ergashtiruvchi  bog‘lovchilar  yoki 
shunday  bog‘lovchi  vazifasidagi  so‘zlar  yordamida 
bog‘langan  qo‘shma    gaplar 
ergashgan  qo‘shma  gaplar  hisob lanadi.
79-mashq. 
Gaplarni  ko‘chiring.  Qo‘shma  gap  qismlarini  bog‘lovchi 
vositalarni  aniqlab,  qo‘shma  gap  turini  ayting.
1.  Agar  qiz  bo‘lsang,  otingni  Kimsanoy  qo‘yaman,  agar  o‘g‘il 
bo‘lsang,  Kimsanboy  qo‘yaman.  (Said Ahmad)  2.  Men  bilgan 
yovuz  kishilar  u  yerda  bor,  shuning  uchun  men  bormayman. 
(Omon Muxtor)  3. Hunar  ado  bo‘lmas  boylikdir,  shu  sababli 
yoshlik  chog‘ingdan  boshlab  biron-bir  hunarni  o‘rganish  payida 
bo‘l.  4.  Chin  do‘st  yurakdan  so‘zlar,  chunki  u  sening  yomon 
bo‘lishingni  aslo  xohlamaydi. 
80-mashq. 
Ko‘chiring.  Qo‘shma  gap  qismlarini  bog‘lovchi  vositalarni 
aniqlang.
1.  Olloyorning  eng  zo‘r  sifati  shuki,  uning  qo‘lida  yig‘layotgan 
chaqaloqlar  birdan  yupanadi-qoladi.  (Murod Muhammad Do‘st) 
2. Ot  xo‘rsinsa,  bir  falokat  yuz  beradi.  (Said Ahmad)  3.  Piyoladan 
bug‘  chiqib  turmasa,  choy  ichganday  bo‘lmayman.  (O‘. Umarbekov) 
4. Majlis  vaqtida    boshlanmadi,  chunki  rais  ushlanib  qoldi.  (Omon 
Muxtor
) 
http://eduportal.uz

---

42
81-mashq.
  O‘qing,  ergashgan  qo‘shma  gaplarni  topib,  ko‘chiring. 
Ergash  gapni  bosh  gapga  bog‘lovchi  vositalarni  aniqlang.
1.  Ortiqcha  g‘urur  obro‘yingni  yo‘q  qilur,  shuning  uchun 
o‘zingni  boshqalardan  baland  tutma.  2.  Shuni  unutmaginki,  g‘alvirda 
suv  turmas.  3.  Kimda  aql  oz  bo‘lsa,  undagi  shuhratparastlik 
shunchalik  kuchayar.  4. Qo‘rqoq  keta  turib  maqtansa,  jasur  qaytib 
kelib  maqtanadi. 
82-mashq.
  Shuning uchun, chunki
  bog‘lovchi  vositalari  ishtirokida 
to‘rtta  qo‘shma  gap  tuzing.  Qo‘shma  gap  turini  ayting.
1.  Qanday  qo‘shma  gaplarga  ergashgan  qo‘shma  gap  deyiladi?
2.  Ergashtiruvchi  bog‘lovchilarga    qaysi  bog‘lovchilar  kiradi?
3.  -ki  bog‘lovchi  vositasining  qanday  yozilishini  izohlang.
83-mashq. 
Uyga  vazifa.
  Matnni  ko‘chiring.  Ergashgan  qo‘shma 
gap  qismlarini  bog‘lovchi  vositalarni  aniqlang.  Hikmatning  mag‘zini 
chaqishga  urining.
Siringni  barchaga  aytishdan  ehtiyot  bo‘l,  chunki  «mulohazakor» 
degan  so‘z  ehtiyotkor  bo‘lish  degandan  boshqa  narsa  emas.  Agar 
siringni  saqlasang,  u  sening  asiringdir,  agar  oshkor  bo‘lsa,  sen 
siringning  asiri  bo‘lib  qolasan.  (Ibn Sino)