N. M. Alovddinova Ilmiy va pedagogik xizmatlar markazi direktori

28
TEXNOLOGIYA VA DIZAYN YO‘NALISHI
Shuningdek, yog‘och materiallariga badiiy ishlov berishda kalka tayyorlash 
texnologiyasidan foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi. Bu texnologiya qadimdan 
foydalanib kelinayotgan usullardan biri hisoblanadi. Kalka tayyorlash jarayonida naqsh 
tushiriladigan buyum yuzi o‘lchami bo‘yicha kalkaga mo‘ljallangan shaldiroq qog‘oz 
kesiladi. Chiziladigan naqshning bo‘laklari hamda tuzilish simmetriyasiga ko‘ra, qog‘oz 
ikki, to‘rt, sakkiz buklanadi va qalam bilan chiziladi. Gul chizig‘ining ustidan igna bilan 
teshib chiqiladi. Har bir teshikning oralig‘i
2 millimetrdan oshmasligi shart. Kalkani naqsh tushiriladigan buyumning ustiga 
yozib, chap qo‘l bilan ushlab turiladi va o‘ng qo‘l bilan ikki qavat dokaga o‘ralgan oq 
yoki qora kukun qog‘ozning ustidan biroz silqitib bosib suriladi. Buyum yuzida nuqtalar 
ko‘rinishidagi naqsh chiziqlarining izi paydo bo‘ladi. Bu izlar ustidan qora qalam bilan 
chizib chiqiladi. Chizilgan naqshga kerakli o‘yma qalamlar tanlanib, naqsh chetlari kesib 
chiqiladi va zamin o‘yiladi. O‘yilgan naqshlarning tagi chakichlab pardozlanadi
(19-rasm, a va b).
a)
b)
19-rasm.
Kalka qog‘oz yordamida naqsh solish usuli.
1. Qo‘qon, Xiva, Toshkent va Marg‘ilon ustalarining yog‘och o‘ymakorlik ishlari bir-
biridan nimasi bilan farq qiladi? 
2. Yog‘och o‘ymakorligida ishlatiladigan qanday material va asbob-uskunalarni 
bilasiz? 
3. Kalka qog‘ozdan qanday foydalaniladi?
Mustahkamlash uchun savollar
Muammoli topshiriq
Kalka so‘zi qaysi tildan olingan. U qanday ma’noni bildiradi? Nima uchun aynan 
naqshlarni solishda kalka tayyorlash texnologiyasidan foydalaniladi.
@edurtm_uz

---

29
Elektr kuydirgich (vijigatel) yordamida yog‘och materiallarga badiiy ishlov berish