Н.Қ. ЙЎлдошев, В. И набоков, О. А. Арипов, О. АҲмедов

Етакчиларни янги концепциялари. Анъанавий ва вазиятли 
ѐндошувлар ѐ етакчининг аломатлари ва ҳулқига, ѐки у керакли усулни 
танлаган вазиятга бир томонлама эътибор берганлар. Кейинги йилларда 
пайдо бўлган концепциялар бу икки томонни бирлаштиришга ҳарақат 
қиладилар. 
Атрибутли(белгили) етакчилик концепцияси (сабаб-натижавий 
ѐндошув). У нима содир бўлган ва одамлар нимани содир бўлганнинг сабаби 
деб ҳисоблашлари ўртасидаги сабаб-натижавий алоқани изоҳлаб берувчи 
атрибутли назарияга суянади. Бу ѐндошув шундан келиб чиқадики, 
етакчининг хулосалари эргашувчиларнинг ҳулқлари билан тенг даражада 
етакчининг кейингилар ҳулқига жавоб қайтариш билан асосланади. Қўл 
остидагиларнинг ишини кўзата туриб, етакчи у қандай бажарилаѐтганлиги 
ҳақида ахборот олади. Бунга кўра у одамларнинг ҳулқи ҳақида хулоса 
чиқаради ва қўл остидагиларнинг ҳулқига адекват равишда жавоб қайтариш 
учун ўз ҳулқининг шундай услубини танлайди. 
Харизматик етакчилик концепцияси. Харизма- бу бошқаларга 
етакчиликни қўллаб қувватланиши ва тан олиниши келтириб чиқарувчи 
шахсий жозибадорлиги воситасида таъсир қилиш шаклидир, бу харизманинг 

---

252 
эгасига эргашувчилар устидан ҳукмронликни таъминлайди. Ўзининг шахсий 
сифатларига кўра эргашувчиларга ғоятда кучли таъсир кўрсатишга қодир 
етакчи харизмаатик деб ҳисобланади. Бунда етакчилар ҳукмронлик, 
фаолиятга 
катта 
эҳтиѐжни 
бошдан 
кечирадилар 
ва 
ўзларининг 
тўғриликларига ишонадилар. 
Тадқиқот шуни кўрсатадики, оддий вазиятларда харизматик етакчилик 
ҳамма вақт талаб қилинмайди. Кўпинча у эргашувчилар ўз истаклари ва 
уларни бажариш йўлларини кучли равишда бўртириб юборган ҳолларида 
тўғри келади. Бу сиѐсат, дин, ҳарбий ҳаракатларда етакчиларда харизмани 
тез тез пайдо бўлишини изоҳлаб беради.