Н.Қ. ЙЎлдошев, В. И набоков, О. А. Арипов, О. АҲмедов

4.1.2.Ташкил қилиш 
 
Бошқарувнинг кейинги вазифаси ташкил қилишдир. Унинг вазифаси 
қуйидагилардир: 

ташкилотни қисмларга бўлиш, умумий бошқарув вазифаларини 
бўлинмалар ва ходимлар ўртасида тақсимлаш; 

ташкилотнинг 
ташкилий 
тузилмасини 
шакллантириш, 
унинг 
элементлари ўзаро ҳамкорлигини йўлга қўйиш; 

ташкилотнинг маълум ташкилий маданиятини шакллантириш учун 
шароитлар яратиш; 

қабул қилинган қарорларни бажарилишини ташкил қилиш ; 

ишлаб чиқариш, савдо ва бошқа жараѐнларни жорий ташкил қилиш; 

ташкилот фаолиятини ресурслар билан таъминлаш; 

вазифалар ва ваколатларни бошқаларга топшириш; 

ташкилотни уни ривожланиш жараѐнида ислоҳ қилиш (қайтадан 
ташкил қилиш). 

---

81 
Бошқарув жараѐнлари ва уларни ташкил қилишни ҳам кўриб чиқиш 
мумкин. Бу жараѐнлар асосий, ѐрдамчи ва хизмат кўрсатувчиларга 
бўлинадилар. Бунда меҳнат предмети сифатида бошқарув қарори, 
ахборотлар ва ҳужжатлар бўладилар. Агар операция меҳнат предметининг 
параметрларини ўзгартиришга қаратилса, жараѐн асосий бўлади. Хизмат 
кўрсатувчи бошқарув жараѐнларига меҳнат предметини жамлаш, назорат 
қилиш ва узатиш, ѐрдамчиларга эса натижасида асосий ва хизмат кўрсатиш 
жараѐнларини бажарилиши учун нормал шароитлар яратиладиган 
операциялар киради. 
Бошқарув жараѐнларини рационал ташкил қилишнинг шартларини 
ажратиш мумкин: 

мутаносиблик; 

узвийлик; 

мақсадларнинг мавжудлиги; 

ҳаракатларнинг эластик (эгилувчан)лиги; 

барқарорлик; 

меҳнат тақсимоти; 

бошқарилиш меъѐрларига риоя қилиниши; 

мажбуриятлар ва ваколатларни бошқаларга топширилиши; 

параллеллик; 

тўғридан тўғри аниқлик; 

бир маромдалик; 

бир турдаги меҳнат предметларини бир жойда жамланиши; 

жараѐнларни эгилувчанлиги. 
Масалан, мутаносибликда битта жараѐннинг ҳар хил иш жойларининг 
тенг ўтказиш қобилиятига, иш жойларни ахборотлар, моддий ресурслар 
билан бир хилда таъминланишига ва ҳ.к, параллелликда –операцияларни бир 
вақтда бирга бўла олишлигига, тўғридан тўғри аниқликда - меҳнат 
предметлари, ахборотлар ва ҳ.к.ни ўтишининг мувофиқ йўлига, бир 

---

82 
маромдаликда – бошқарув жараѐнларини бажарилишининг вақтдаги 
тенглигига, узвийликда – иш вақтидан бошқарув жараѐнларини бажариш 
учун кўпроқ фойдаланишга эришилади. 
Бу шартларга риоя қилинишига эришиш учун жараѐнлар ва 
операцияларни такрорланишини ошириш зарур, бунга турли характердаги 
айрим жараѐнларни унификациялаш ва бир турга келтириш йўли билан 
эришилади. 
Менежер томонидан ваколатларни қўли остидагиларга топширилиши 
бошқарувни рационал ташкил қилинишининг муҳим шарти бўлади, 
кейингилар ўзларига топширилган соҳаларда қарорлар қабул қиладилар ва 
уларни амалга оширадилар. Топшириш вазифалар ва қарорлар қабул қилиш 
ҳуқуқини уларни бажариш бўйича мажбуриятларни ўзига олувчи шахсга 
топширилишини билдиради. 
Топшириш жараѐни ўз ичига қуйидаги ҳаракатларни олади: 

мажбуриятларни белгилаш; 

талаб қилинадиган натижаларни белгилаш; 

керакли ваколатларни топшириш ва зарурий натижаларга эришиш 
бўйича мажбуриятларни зиммасига юклаш.