Н.Қ. ЙЎлдошев, В. И набоков, О. А. Арипов, О. АҲмедов

Картография усули – асосийларидан биридир. Унинг моҳияти низони 
ташкил қилувчиларни график тасвирлаш, низоли ўзаро ҳаракат ишти- 
рокчилари ҳулқини изчил таҳлил қилиш, асосий муаммолар, ишти- 
рокчиларнинг эҳтиѐжлари ва хавотирлари, низо олиб келувчи сабабларни 
бартараф қилиш усулларини шакллантиришдан иборат бўлади (7.2-расм) 
ким
эҳтиѐжлар
хавотирлар 

---

357 
ким ким 
эҳтиѐжлар 
эҳтиѐжлар 
муаммолар 
муаммо 
муаммолар 
ким 
эҳтиѐжлар 
хавотирлар 
10.2-расм. Низонинг картаси. 
Учинчи бочқичда асосий эҳтиѐжлар ва бу эҳтиѐж билан боғлиқ 
хавотирларни, низоли ўзаро ҳаракатнинг барча иштирокчиларини санаб 
чиқиш кўзда тутилади. Бунда иштирокчиларнинг нуқтаи назарларини 
орқасида турган ҳулқининг сабаблари аниқланади. 
Эҳтиѐжлар ва хавотирларни график тасвирлаш имкониятларни 
кенгайтиради ва картографиянинг бутун жараѐни тугагандан кейинги 
эҳтимол бўлган қарорларнинг кенгроқ доираси учун шароитлар яратади. 
Картани тузиш натижасида низолашувчи томонлар манфаатларини мос 
келиш нуқтаси юзага чиқади, ҳар бир томонинг қўрқишлари ва хавотирлари 
номоѐн бўлади, вазиятдан чиқишнинг эҳтимол бўлган йўллари белгиланади. 
Низоларнинг оқибатлари вазифавий бўлишлари мумкин. Муаммо барча 
томонлар учун қулай бўлган йўл билан ҳал қилиниши мумкин ва бунинг 
натижасида одамлар муаммони ҳал қилишга ўзларини дахлдор 
эканликларини кўпроқ ҳис қиладилар. Бу, ўз навбатда, қарорларни амалга 
оширишдаги қийинчиликлар: душманлик, адолатсизлик, ўз ихтиѐрига қарши 
бориш заруриятини камайтиради ѐки бутунлай бартараф қилади. Низонинг 
бошқа оқибати шундан иборатки, томонлар бўлғувси вазиятларда кўпроқ 
зиддиятларга эмас, балки ҳамқорликка мойил бўладилар. Низонинг эҳтимол 
бўлган ва муҳим оқибатлари яна гуруҳли фикрлаш эҳтимоли ва қўл 
остидагилар раҳбарнинг ғоясига зид ғояни айта олмайдиган тобелик 
синдромини пасайишидан иборатдир. 

---

358 
Низолар, агар уларни ҳал қилишнинг самарали йўли топилмаса, 
қуйидаги салбий оқибатларга олиб келишлари мумкин: 

ходимлар қўнимсизлигини ошиши ва меҳнат унимдорлигини 
пасайиши; 

келгусида бошқа гуруҳлар билан ҳамқорлик қилишни истамаслик; 

ўз гуруҳларига ҳаддан ташқари содиқлик ва бошқа гуруҳлар билан 
унимсиз рақобот; 

муаммони ҳал қилишдан кўра, низодаги “ғалаба”га каттароқ аҳамият 
беришга. 
Низоларни бошқариш – бу низо вужудга келтирган сабабларни бартараф 
қилиш (камайтириш), низо иштироқчилари ҳулқига ўзгаришлар киритиш, 
уларнинг мақсадларини ўзгартириш бўйича мақсадга қаратилган таъсир 
кўрсатишдир. 
Низоли вазиятларни бошқаришнинг бир неча усуллари мавжуд бўлиб, 
улар таркибий ва шахсларарога бўлинадилар.