N I z o m I y n o m I d a g I t o s h k e n t d a V l a t p e d a g o g I k a u n I v e r s I t e t I h a y d a r o V f. I

Buyuk  psixolo glar va  ular  ilgari  su rgan  g ‘oya!ar
A R I S T O T E L  
(er.avv.384 -3 22)
Antik  davr  grek  faylasufi,  psixologiya  fanining  to 'laqonli  asoschisi.  Aristotel 
o 'z in i n g   “ Ruh  haqid a"  asarida  antik  tafakkur  yutuqlarini  birlashtirib,  yaxlit 
psixolo gik  tizimni  yaratgan.  Uning  fikriga  ko'ra,  ruhni  tanada n  ajratib  bo 'lim v iii 
chunki  tana  ruhning  shakl-sham oyili,  ruhning  m avjudlik  shaklidir.  Shu  bilan  birga 
Aristotel  o ' z   t a ’liniotida  uch   xil  ruhni  ajratdi;  o 'sim lik   ruhi,  h ayvonot  ruhi.  ongli, 
y a ’ni  insoniyat  ruhi.  Insoniyat  ruhi  ilohiy  m anbaga  ega.  Ruhni  turlarga  ajratish  psixik 
funksiy ala rnin g  taraqqiy  etish  darajasi  bilan  belgilanadi.  Quyi  funksiyalar  oziqlanish 
o'sim liklarga,  oliy  funksiyalar  insonga  xos.  Shu  bilan  birga  Aristotel  sezgi 
organlarini 
besh  turga 
bo'ldi. 
N arsalam ing  seziladigan 
xossalarini 
biluvchi 
org anlard an  tashqari  u  “ U m um iy  sezgi"  y a 'n i  k o 'p   o b 'y e k tl a r  uchun  um um iy   bo'lg an 
xossalarni  sezu vch i  um um iy   sezishni  ajratdi.  O 'z   asarlarida  k o 'p la b   fizik  hodisalarga 
t a ' r i f   berdi.  Bundan  tashqari  insonning  qon iq qan  yoki  qoniq m agan  holda  o ’z  idiki 
faolligini  qayta  tadbiq  qilishga  intilishining  insonning  xulqi  m exanizm iga  asos 
bo'lishin i  tushuntiradi.  Shuningdek,  Aristotel  inson  xotirasi  va  tafakkuri  haqidagi 
g 'o y alarn i  rivojlantirishga  katta  hissa qo'shdi.
75

---