N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva Shaxsiy KoMPyuter va ofis qUrilmaLarIGa texnik xizmat ko‘rSatish

Xotira. 
Eski tizimlarning
 
ko‘pchiligida
 
ikkinchi daraja kesh-
xotira tizimli plataning o‘zida o‘rnatilgan. Yangi tizimlarning 
barchasida bu xotira protsessorning bir qismi sanaladi. Socket 
7 va Super 7 razyomli tizimli platalarda ikkinchi darajali 

---

179
kesh-xotira hali ham tizimli platalarda o‘rnatilmoqda va u 
yangilanmaydi.
Pentium Pro, Pentium II/III/4 va Celeron protsessorlarida 
ikkinchi  darajali  kesh­xotira  protsessor  g‘ilofi  ichida  o‘rnatiladi. 
Athlon va Duron protsessorlari tarkibida ham ikkinchi darajali 
kesh-xotira mavjud, biroq ba’zi tizimli platalarda uchinchi 
darajali kesh-xotira (L3) deb ataluvchi qo‘shimcha kesh-xotira 
o‘rnatilmoqda.
Asosiy xotira, odatda, SIMM, DIMM yoki RIMM modullari 
ko‘rinishida o‘rnatiladi.
Bugungi kunda ShK moslashuvchi kompyuterlarda asosiy 
xotiraning uch xil ko‘rinishi ishlatiladi va ularning har biri 
bir  qancha  modifikatsiyalarga  ega.  Quyida  shu  mikrosxemalar 
keltirilgan:
 
– 168 kontaktli DIMM (SDRAM);
 
– 184 kontaktli DIMM (DDR SDRAM);
 
– 240 kontaktli DDR2 DIMM;
 
– 184 kontaktli RIMM (RDRAM).
168 kontaktli DIMM xotira moduli eng ko‘p tarqalgan. 
Barcha yuqori sinf tizimlarda DIMM qo‘llaniladi, chunki ular 
64 razryadli hisoblanadi va xotiraning to‘liq banki sifatida 
qo‘llanilishi mumkin. Pentium 4 protsessori asosida yaratilgan 
ba’zi zamonaviy va tezkor tizimlar RDRAM RIMM xotiradan 
foydalanadilar, ularning ishchi ko‘rsatkichlari SDRAM standart 
xotira ko‘rsatkichlaridan ustun turadi.
DDR (Double Data Rate) SDRAM xotira ma’lumot uzatish 
tezligi ikkilangan tezkorlikka ega bo‘lib, standart SDRAM 
xotiraning yangi varianti. Bu model zamonaviy tizimlarda 
ishlatilayotgan ommaviy tarqalgan xotira tipi sanaladi.
184 kontaktli razyomdan foydalanuvchi DDR DIMM va 
RDRAM RIMM xotira modullari butkul turlicha joylashgan 
chiqishlarga ega va bir-birlarining o‘rnini bosa olmaydi. Pentium 

---

180
protsessorli kompyuterda xotiraning to‘liq bankini o‘rnatish 
uchun ikkita 72 kontakli SIMM yoki bitta 168 kontaktli DIMM 
xotira kerak bo‘ladi. Xotira modullari juftlikni (chetnosti) 
tekshirish uchun ishlatiladigan har bir sakkiz razryadga yana 
bitta qo‘shimcha razryad kirgizishi mumkin.
Bir qator ishlab chiqaruvchilar elektr ta’minoti kuchlanishi 
oshiril 
ganda yuqori natijalarga erishayotgan maxsus xotira 
modullarini ish 
lab chiqarmoqdalar, masalan, DDR3 uchun 
qonuniy 1,5 V o‘rniga 1,9 V kuchlanishdan foydalanishni taklif 
qildilar.