N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva Shaxsiy KoMPyuter va ofis qUrilmaLarIGa texnik xizmat ko‘rSatish

8.4. Tarmoq adapterini o‘rnatish
Kompyuterning PCI shinasiga ulanadigan «ichki» tarmoq 
adap terini o‘rnatish uchun quyida keltirilgan harakatlar ketma-
ketligini bajarish kerak.
1. Kompyuterni elektr ta’minotidan o‘chirish.
2. Tizimli blokning yon tomondan mahkamlab turgan vint-
larni bo‘shatib, kompyuter g‘ilofining qopqog‘ini ochish.
3. Tarmoq adapterini o‘rnatish kerak bo‘lgan bo‘sh slot 
tanlandi. Agar bir xil bo‘lgan slotlarning bir nechtasi bo‘sh 
bo‘lsa, ulardan o‘rnatish uchun 
qulay bo‘lgani tanlandi. Slotning 
qaysi biri tarmoq adapterining 
siz tanlagan modeliga mos kel-
ishini aniqlang (8.7-rasm). Bun-
day qurilmalarning hammasin-
ing platasidagi kontakt qismida 
maxsus o‘yilgan joy yoki «kalit» 
mavjuddir. Bu birinchidan, quril-
mani portga ishonchli mahkam-
lash imkonini beradi, ikkinchi-
dan, uni noto‘g‘ri o‘rnatishdan 
himoyalaydi.
RJ-45 razyomi
Koaksial kabel 
uchun BNS razyomi
DB-15
razyomi
8.6-rasm.
 Ethernet razyomlari.
8.7-rasm. 
Kompyuterning 
tizimli platasidagi slotlarning
 
joylashuvi.
ISA
PCI AGP

---

144
8.8-rasm. 
Tarmoq adapterini 
tizmli platadagi razyomga 
o‘rnatish.
4. Agar tashqi qurilmalar ning 
muloqat paneli o‘rnatila 
digan, 
tizimli blokning orqa tarafida 
joylashgan tirqish yop 
qich bilan 
yopilgan bo‘lsa, u holda uni olib 
tashlash kerak. Yopqichlar ikki xil 
turda bo‘ladi: yechiladigan – ular 
vint lar bilan mahkamlangan bo‘lib, 
o‘z shakli bilan tizimli blok ning 
orqa tarafidan, yon ko‘rinishini 
takrorlaydi va o‘yilgan, ya’ni kom pyuterning g‘ilofini tayyorla-
nayotgan vaqtda maxsus moslama bilan bosib kiri 
tilgan. 
Yechiladigan yop qichning
vintlari bo‘shatiladi. O‘yilgan yop-
qichni ehtiyotkorlik bilan otvertka
yordamida qayirib, tizimli 
plataga zarar yetkazmagan holda sindirib olish kerak. Tarmoq 
adapterini tizimli plataning mos keladigan razyomiga qo‘yib 
ko‘rib, g‘ilofning orqa tarafidagi qaysi tirqishning kerakligini an-
iqlagandan so‘ng, shu yopqichni olib tashlang.
5. Adapterni razyom ustiga ehtiyotkorlik bilan qo‘ying. 
Diqqat bilan platani o‘rnatish jarayonida xatolik yuz bermaslig-
ini, tarmoq adapteri ning kontaktlari mos kelgan slotning kon-
taktlariga zich joylash tirilishni kuza ting. O‘rnatish jarayonini 
boshlash dan oldin kompyuterning ti zimli blokini yon tomonga 
yot qizish tavsiya etiladi, plata o‘rna tilayotganda uni yuqoridan 
bosish qulaydir (8.8-rasm). Platani slotga joy lashtirib, mus tah-
kamlanadigan vintlar bilan mah kamlang.
6. Tizimli blokning qopqog‘i yopiladi va vintlar bilan max-
kamlanadi.
7. Kompyuterning elektr ta’minoti yoqiladi.
Agar USB tarmoq adapteridan foydalanilayotgan bo‘lsa, 
uni mos ravishda kompyuterning tizimli bloki orqa tarafida 
joylashgan portga maxsus kabel yordamida ulanadi. Adapterga 

---

145
o‘z navbatida 10BaseT/100BaseT tarmoq kabeli ulanadi. Bu 
harakatlar bajarilib bo‘lgandan so‘ng, drayverlarni o‘rnatish 
kerak. Integrallangan, ya’ni tizimli plata ichiga joylashtirilgan 
tarmoq adapteri sozlashni va o‘rnatishni talab etmaydi. Ularni 
ishga tayyorlash uchun tizimli plataning dasturiy ta’minoti 
majmuasida bo‘ladigan mos bo‘lgan drayverlarni o‘rnatish 
kifoyadir. Plug and Play BIOS texnologiyasini qo‘llaydigan 
Windows 2000/XP operatsion tizimidan foydalanilsa, kompyuter 
va operatsion tizimning o‘zi tarmoq adapterining hamma kerakli 
ko‘rsatkichlari sozlandi.
Plug and Play texnologiyasini qo‘llamaydigan operatsion 
tizimda yoki Windows NT operatsion tizimida adapter o‘rnatilsa, 
adapter bilan birga dasturiy ta’minot majmuasi yoki tizimni 
apparatli konfiguratsiyalash uchun talab qilinadigan ma’lumotlarni 
qo‘lda kiritish haqidagi ma’lumotning borligiga ishonch hosil 
qilish kerak. Plug and Play adapterini o‘rnatish faqat shu 
standartni qo‘llaydigan tizimda amalga oshirilish mumkin.
USB va PC Card/CardBus tarmoq adapterlari ulanishi bilan 
avtomatik tarzda aniqlanadi va o‘rnatiladi.
Eski turdagi adapterlardan yangi operatsion tizimda foyda-
lanilsa, masalan, Windows XP da, albatta, talab qilingan dray-
verni adapterni ishlab chiqaruvchining saytidan yuklash kerak 
bo‘ladi. Agar hatto drayver o‘rnatilgan bo‘lsa ham, uning 
oxirgi versiyasini yuklashga erinmang, chunki u adapterning 
o‘rnatilishi va sozlanishi bilan bog‘liq bo‘lgan muammolarning 
yuzaga kelishining oldini oladi. Windows Vista tizimi tarmoq 
adapterlarining juda katta kutubxonasiga ega, ammo unda eskirgan 
platalarni qo‘llash kamdan-kam topiladi. U hol da Windows XP 
tizimi uchun yaratilgan drayverlardan foydalanish mumkin.