N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

Klaviatura va sichqonchaning razyomi.
Shteker
Razyom qismi
5-kontaktli
DIN razyomi
6-kontaktli 
mini-DIN razyomi

---

69
4.2. Grafik axborotlarni kiritish qurilmalari
Grafik axborotlarni kiritish qurulmalariga skaner va grafik plan-
shetlar kiradi.
Skaner
(scanner) – tasvirni (matnni) avtomatik tarzda kompyu-
terga kiritish qurilmasidir, ya’ni kiritilayotgan obyektning raqamli 
tasvir nusxasini yaratadi.
Skanerlarning asosiy ko‘rsatkichlari quyidagilar:
1. Optik ruxsat berish,
ya’ni skanerlovchi moslamadagi yorug‘-
likni sezadigan elementlarning soni ishchi sohaning kengligiga 
bo‘linishi bilan aniqlanadi. Ruxsat berishning o‘lchamini belgilash 
uchun bir necha o‘lchash birligidan foydalaniladi: dpi (dots per inch) – 
dyuymdagi nuqtalar; ppi (pixels per inch) – dyuymdagi piksellar;
2. Mantiqiy ruxsat berish. 
Bu ko‘rsatkich
 
dasturiy ta’minot yor-
damida, ya’ni dastur-drayverning o‘zi yetishmayotgan nuqtalarni 
sun’iy yo‘l bilan to‘ldirishiga erishiladi.
3. Skanerlash tezligi
.
Bu ko‘rsatkich ko‘pincha bitta sahifani 
skanerlashga ketgan sekundlar bilan aniqlanadi. Ba’zan bitta chiziqni 
skanerlash tezligi millisekundlarda ko‘rsatiladi.
4. Razryadligi yoki rang chuqurligi.
Tasvirning skanerlangan 
nuqtasidagi axborotni batafsil tekshirish darajasini ko‘rsatadi. SSD 
matritsasining sifati esa ARO‘ (analog – raqamli o‘zgartirgich) ning 
razryadi bilan aniqlanadi.
Rangli va oq-qora skanerlar mavjuddir. Oq-qora skanerlar in
-
gichka chiziqli tasvirlarni va yarimtonli tasvirlarni o‘qish imkonini 
beradi. Yarimtonli skanerlar kulrangni 256 tagacha sathni qabul qilish 
xususiyatiga ega. Rangli skanerlar oq-qora va rangli asl nusxalar bi
-
lan ishlay oladi. Uzatilayotgan ranglar soni 256 dan 65536 sathgacha 
tebranadi.
Konstruktiv tuzilishiga qarab skanerlar qo‘l (hand-hold) skaner lari 
va stol usti (desktop) skanerlarga bo‘linadi. Bundan tashqari, tar kibida 
bir nechta ko‘rinishdagi skaner va tashqi qurilmalar (oqimli printer, 
faks-modem, nusxa ko‘chirish apparati) imkoniyatini mujassam-
lashtirgan ko‘p funksiyali skanerlar ham mavjud. Bu o‘zida axborotni 
kiritish, chiqarish va uzatish vazifalari birlashgan texnik vositadir.

---

70
Zamonaviy skaner turlarini ko‘rib chiqamiz.
Qo‘l skaneri
 
yorug‘lik manbayi va yorug‘lik diodidan tashkil 
topgan chizg‘ichdan iborat. Bu qurilma yordamida qandaydir 
hujjatni kompyuterga kiritish uchun skanerlovchi moslamani mos 
keluvchi tasvir ustidan keskin harakatlarsiz o‘tkazish kerak. Odatda, 
kiritiladigan tasvir kengligi qo‘l skanerlari uchun 4 dyuym (10 sm) 
dan oshmaydi. Zamonaviy qo‘l skanerlari kiritilayotgan tasvirlarni 
avtomatik «yopishtirish»ni ta’minlaydi, ya’ni alohida kiritilgan 
qismlardan butun tasvirni shakllantiradi.
Odatda, qo‘l skanerlari kichik o‘lchamli va narxi arzon bo‘ladi. 
Skanerlash tezligi 5–50 mm/s ni tashkil etadi.