N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

BIoS. 
Basic Input/Output System –
 
kiritish chiqarishning aso-
siy tizimi. Bu kompyuterning diskka murojaat qilmasdan foydalana-
digan, apparatli joylashtirilgan dasturiy ta’minotidir. BIOS mikro-

---

142
sxemasida klaviaturani, videokartani, disklarni, portlarni va boshqa 
komponentlarni boshqarish uchun zarur bo‘lgan dasturiy kod 
saqlanadi.
Odatda, BIOS kompyuterning tizimli platasiga joylashtirilgan 
ROM BIOS 
deb ataluvchi doimiy xotira qurilmasi (DXQ) (ROM, 
Read-Only Memory) mikrosxemasiga o‘rnatiladi. Bunday texnologiya 
tizimli plataga nisbatan tashqi qurilma hisoblangan komponentlarning 
ishlash xususiyatidan qat’iy nazar BIOSdan doimiy foydalanishni 
ta’minlash imkonini beradi (masalan, yuklovchi disklar).
Kompyuter tizimini bir-biri bilan o‘zaro aloqa qiluvchi bir nechta 
apparat va dasturiy vositalarning qatlami ko‘rinishida ifoda qilish 
mumkin. Asosan to‘rtta qatlam mavjud bo‘lib, ularning har birini 
nimbosqichlarga ajratish mumkin (9.1-rasm).
9.1-rasmda apparat ta’minoti bilan operatsion tizimning ilovalar 
orasidagi interfeys sifatida BIOSdan foydalangan ikkita har xil 
kompyuterlar tasvirlangan. Bu kompyuterlarda bir xil dasturiy ta’mi-
notni ishga tushirish imkoni bo‘lgan har xil qurilmalarni (protsessor, 
qattiq disk, monitor va boshqa) o‘rnatish mumkin. Operatsion 
tizim va ilovalarning o‘zaro aloqasi mos bo‘lgan API (Application 
Programming Interface) yordamida amalga oshiriladi.
9.1-rasm. 
ShK-moslashgan tizimning qatlamlarga shartli bo‘linishi.
“A” tizimning 
apparat ta’minoti
“B” tizimning 
apparat ta’minoti
“A” tizim ROM BIOS 
qurilmalar drayveri
“B” tizim ROM BIOS 
qurilmalar drayveri
Operatsion
tizim
Operatsion
tizim
Ilova
Ilova
Nostandart 
interfeys
Standart 
interfeys
Standart 
interfeys 
(AРГ)

---

143
Ilovalar apparat ta’minotiga bog‘liq bo‘lmaganligi sababli, uning 
hamma so‘rovlariga operatsion tizim ishlov beradi.
Operatsion tizim bevosita BIOS orqali apparat ta’minotiga 
murojaat qiladi. Bu aloqa qurilmalarning drayverlari ko‘rinishida 
amalga oshiriladi.
Tizimli BIOS apparat ta’minotiga bog‘liq bo‘lmagan holda, 
operatsion tizim uchun o‘zgarmay qoladi, operatsion tizim esa turli 
xil kompyuterlarda ishlashi mumkin.
Masalan, agar Windows XP operatsion tizimini har xil protsessorli, 
qattiq diskli, videoadapterli kompyuterga o‘rnatilsa, uning ishlash 
tamoyili o‘zgarmaydi, chunki drayver apparat komponentlari qanday 
bo‘lishidan qat’iy nazar o‘zining asosiy funksiyalarini bajaradi. 
9.1-rasmdan ko‘rinib turibdiki, ilovalar va operatsion tizim ko‘p 
kompyuterlarda aynan bir xil, BIOS esa aniq apparat komponentlari 
bilan ishlashga «moslashadi» va o‘rnatilgan qurilmalardan mustaqil 
holda operatsion tizim uchun standart interfeysni ta’minlaydi.