N. Hakimov, E. Abdullayev, F. Halimov, A. Xamidova umurtqasizlar zoologiyasidan amaliy mashg’ulotlar

Gregarinalarning ko’payishi. Gregarinalar orasida qadimgi gregarinalar jinssiz usulda bo’linib ko’payadi. Aksariyat gregarinalar esa jumladan haqiqiy gregarinalar faqat jinsiy yo’l bilan ko’payadi.

Voyaga yetgan gregarinalar gamontlar deyiladi. Ikkita gamont juft-juft bo’lib qo’shiladi va sizigiylarni hosil qiladi. Bunda bitta gregarina tanasining keyingi qismi bilan ikkinchisining oldingi qismi bir-biriga yopishadi. Ikkalasi ham yumaloqlashib umumiy po’stga o’ralib sistaga aylanadi.

Lekin sista ichidagi gregarinalar o’zaro tamomila qo’shilib ketmaydi, balki har bir gregarinaning yadrosi mitoz yo’l bilan ko’p marta bo’linib, sitoplazmaning cheti bo’ylab joylashadi. Har qaysi yadrocha atrofiga biroz sitoplazma ajratib olishi sababli juda ko’p mayda gametalar hosil bo’ladi.

Sizigiydagi ikki xil individlarda hosil bo’lgan gametalar o’rtasida qo’shilish sodir bo’ladi va zigotalar hosil bo’ladi. Zigotalar duksimon shaklda bo’lib, usti qalin po’stga o’raladi hamda oosistaga aylanadi. Bitta sizigiydan hosil bo’lgan dastlabki oosista ichida juda ko’p oosistachalar (sporalar) hosil bo’ladi. Dastlabki oosista ichidagi ikkinchi tartibdagi oosistachalar najas (axlat) bilan birga tashqi muhitga chiqadi. Oosista ichida sporogoniya yo’li bilan sporozoitlar hosil qiladi. Sporozoitlar bilan to’lgan oosistalar yangi xo’jayin tanasiga oziqa bilan o’tib, uning qobig’i erib, chiqqan sporozoit tanasining bir qismi ichak epiteliysiga kirib o’rnashadi va o’sadi. Epiteliy qavatiga kirmay qolgan tana qismi ko’proq o’sib, cho’zilib, protomerit va deytomeritni hosil qiladi.