N. E. Avezov, Sh. K. Ismailov, B. G’. Samandarov, “Elektronika va sxemalar 1” fanidan O’quv qo’llanma

Y₁=Cp; Y₂=G=1/R –

DZ tarmoqlari ning operatsion

itkazuvchanliklari.

H_a(p)= .

Zanjirning xarakteristik

Tenglamasi (7.2.-a rasm).

F₂(p)=0; Cp + (1+₀)G = 0.

Xarakteristik tenglamalarni

Ildizi

p₁ = - G(1+₀)/C = - (1+₀)/RC.

Aktiv RC DZ va=t doimiysi

_a=1/p₁=RC/(1+₀)= /(1+₀),

  10⁵ bilganda passiv RC

zanjirning vaqt doimiysi

-ancha kichik. (7.5.)dan kelib

chiqadiki,  bilganda aktiv

DZ ning (7.2.-a rasm) kompleks

uzatish funktsiyasi

H_a(j)  - jCR = - j

7.3.-rasm. Kirishdagi kuchlanishlarning va ular shchosilalari du₁ dt vaqt diagrammalari.

Passivnikidan (7.3.) faqat “manfiy” belgisi bilan farq qiladi,buning sababi inversli OK ning qo’llanishidadir.

DZ chiqishdagi signal kirinishini aniqlash uchun kirishdagi signaldan vaqt biyicha olingan shchosilaga mos keluvchi grafikni chizish zarur.

Chiqishdagi kuchlanish grafigini chizish uchun kirishdagi kuchlanish grafigining bir nechta nuqtasiga urinma itkazib, og’ish burchagi tangensiga proportsional bilgan oniy qiymatlar grafigini chizish kerak.

Grafiklar namunasi 7.3.-rasmda kirsatilgan.

Zanjir vaqt doimiysi  RCning turlicha qiymatlarida zanjir kirishiga bir qutbli ti\ri burchakli impulslar davriy ketma-ketligi kirinishidagi kuchlanish u₁ burilgan shcholda (7.1.-brasm) chiqishidagi kuchlanish u₂ 7.4.-rasmda kirsatilgan. Impuls texnikasida  << tu (7.4.-v rasm) va  >> tu (7.4.-vrasm) bilganda ish shcholatlari keng tarqalgan. Birinchi shcholda (7.4.-v rasm). DZ ti\riburchakli impulslarni qisqa bipolyar impulslarga aylantirish uchun xizmat qiladi. Ikkinchi shcholda (7.4.-d rasm) DZ ajratuvchi zanjir bilib xizmat qiladi.

7.4.-rasm. DZ kirishi (a) va chiqishidagi(b,d) kuchlanishini vaqt diagrammasi.

2. Dastlabki shchisob

2.1. Berilgan boshlang’ich ma’lumotlar biyicha (7.1.-jadval) quyidigilarni shchisoblang:

a) vaqt doimiysining  l ni ,bu erda 2 kGts

b) rezistor =arshiligini Rs ni

2.2. Agar kirishdagi kuchlanish : a)sinusoidal bilsa; b)arrasimon v) to’g’riburchakli impulslar davriy ketma-ketligi kirinishida bo’lsa, ideal DZ (7.2.-rasm) chiqishidagi kuchlanishning taxminiy kirinishini chizing.

3. Ishni bajarish

3.1. Garmonik ta’sir ostidagi passiv differentsiallovchi RC zanjirni tekshirish lectronics W orkench dasturi yuklanadi.


Lb7-1.ewb fayl ochiladi, DEShchM monitorining displeyida 7.5.a rasmda keltirilgansxema shchosil biladi. 7.1. jadval biyicha si\imning talab qilingan parametrlari va dastlabki shchisobda aniqlangan qarshilikning qiymatlari sxemada irnatiladi.


б)

7.5. –rasm. Differentsiallovchi RC zanjirni tekshirish sxemasi.

Ostsillograf piktogrammasi biyicha sichqonchani chap klavishasini 2 marta tez bosish yili bilan ostsillograf modelining oldingi platasi ochiladi. Modellash (emulyatsiya ) jarayoni ishga tushiriladi va ostsillograf modelining ekranida modellash natijasi kuzatiladi. Ostsillogramma ostsillograf ekranini tildirgan (gorizontal biyicha) vaqtda sichqonchaning chap klavishasini Pause belgisi bo’yicha bosish yo’li bilan modellash jarayoni to’xtatib turiladi yoki [0-1] belgisi bo’yicha bosish yo’li bilan modellash jarayoni tixtatiladi. Bu shcholda ostsillograf modeli ekranidagi tasvir to’xtaydi va eng yaxshi tasvir boshqaruvchi klavishalar yordamida sozlanadi. DZ kirishidagi va chiqishidagi kuchlanish

Ostsillogrammalarini (U₁ va U₂) chizib oling.

R qarshiligining qiymatini 2 marta oshirib va kamaytirib DZ vaqt doimiysi  oshganda va kamayganda chiqishdagi kuchlanish U₂ ostsillogrammalarini chizib oling .

3.2. Kirishiga arrasimon kuchlanish kirinishidagi ta’sir berilganda passiv differentsiallovchi RC zanjirini tekshirish .

Kirishiga arrasimon kirinishli kuchlanish berilayotgan passiv differentsial RC zanjirin (7.1.-b rasm) tekshirish uchun

b _2 .ewb fayl yuklanadi. Natijadi DK ekranida 7.6.-rasmda keltirilgan sxema shchosil bo’ladi.So’ngra 3.1. punt biyicha shcharakatlar takrorlanadi.

3.3 Kirishiga musbat to’g’riburchakli impulslar davriy ketma-ketligi ko’rinishidagi kuchlanish berilganda passiv differentsiallovchi RC zanjirni tekshirish.

Kirishiga musbat ti\riburchakli impulslar davriy ketma-ketligi kirinishidagi kuchlanish berilganda passiv differentsiallovchi RC zanjirni tekshirish uchun (7.1.b-rasm) b _3 .ewb fayl yuklanadi, natijada DK monitori ekranida.

7.7. –rasmda keltirilgan sxema shchosil biladi.

7.7.-rasm. Kirishiga musbat to’g’riburchakli impulslari ketma-ketligi berilgan differentsiallovchi RC zanjirni tekshirish.

Singra,sig’imining berilgan qiymatida va qarshilikni shchisoblangan qiymatida 3.1 punktda tasvirlangandagiga analogik tadqiqotlar bajariladi.

3.4. Kirishiga musbat yarimsinusoidal impulslar davriy ketma-ketligi kirinishidagi kuchlanish berilganda passiv differentsiallovchi RC zanjirini tekshirish.

Kirishiga musbat yarimsinusoidal impulslar davriy ketma-ketligi berilganda passiv DZ (7.1.-a rasm) ni tekshirish uchun b _4 .ewb. fayl yuklanadi. Natijada ostsillograf ekranida 7.8.-rasmda keltirilgan sxema paydo biladi.



7.8.-rasm.Kirishiga yarimsinusoidal impulslar berilganda differentsiallovchi RC zanjirni tekshirish.

Singra,si\imning berilgan qiymatida (7.1.-jadvalga =arang) va qarshilikning shchisoblangan qiymatida 3.1. punktdagiga analogik tekshirishlar bajariladi.

3.4. Aktiv differentsiallovchi RC zanjirni tekshirish.

Kirishiga bipolyar uchburchakli impulslar davriy ketma-ketligi berilganda aktiv DZ ni (7.2.-a rasm) tekshirish uchun b _5.ewb. fayl yuklanadi. Natijada ostsillograf ekranida ORA111VM kirinishidagi ARZ operatsion kuchaytirgich asosida =urilgan aktiv DZ sxemasi shchosil biladi. Bu sxema 7.8.-rasmda keltirilgan.

7.8.-rasm. Operatsion kuchaytirgich asosidagi aktiv DZ sxemasini tekshirish.

qarshilik R va si\im S larning kattaliklarini 3.1. punktdagiga nisbatan 20 marta katta qilib irnating ,natijada RC zanjirining vaqt doimiysi  400 marta ortadi. Vaqt doimiysining bunday sezilarli ortishi natijasida passiv DZ ning differentsiallanish sifati qo’llashga yaroqsiz darajada kichik bilib qoladi. RC zanjir vaqt doimiysining bk\unday katta ortishida OK asosidagi aktiv DZ ning differentsiallash sifati amalada izgarmaydi va yuqoriligicha saqlanib qoladi.

4. o’lchov natijalarini qayta ishlash.

1. 
   DZ kirishdagi va chikishdagi kuchlanish grafiklarini taqqoslang.
   

4.2. Barcha shchollar uchun sifat koeffitsentini shchisoblang.

, bu erda T 1 f; f 2kGU. Xamma grafiklarda Qning =iymatini keltiring.