N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

H ayvonlardagi fa rq qiluvchi xususiyatlar.
Biyada — qin 
birmuncha uzun, uning oldingi qismi bachadon bo‘ynin mg qin 
ulushiga o ‘tadi, qinning shilliq pardasi ko‘proq bo ‘ylama 
burmalarga yig'ilgan; qinning pastki devorida siydik chiqarish 
kanalining teshigi joylashgan.
Cho‘chqada — qin nisbatan tor, uzunligi 10—12 sm, qalin 
muskul devoriga ega; siydik-jinsiy sinusi jinsiy lablar bilan 
birgalikda qindan kalta (7—8 sm) bo‘ladi.
1 Victoria Aspinall. Veterinary anatomy and Physiology. Textbook. New-
York, 2015.
259

---

Itda — qin ancha uzun, u siydik-jinsiy dahlizga nisbatan ikki 
barobar uzun; qinning shilliq pardasi bo'ylama burmalarga 
yig‘ilgan. Qin va qin dahlizi tashqariga, ya’ni tashqi (jinsiy) lablarga 
ochiladigan kanal shaklida bo'ladi. Qin bachadon bo'yinchasidan 
siydik chiqarish kanali reproduktiv traktga birlashadigan nuqta- 
gacha davom etadi.
Qin va dahlizning shilimshiq pardasi ko'p qavatli epiteliy 
hujayralari bilan qoplangan.
U kuyikish vaqtida gormonal o‘zgarishlarga chalinadi. Shilim­
shiq parda epiteliyi har xil uzunasiga joylashgan burmalami hosil 
qiladi. Ular tug'ish paytida organ kengayishini ta’minlaydi. Qin 
va dahlizni silliq muskullar o‘rab turadi. Ular juda kuchli bo‘lib, 
jufflashish paytida qisqarib erkak itning jinsiy a’zosini qisib ushlab 
turadi.
Qinni qoplab turuvchi epitelial hujayralar kuyikish vaqtida 
gormonal o‘zgarishlarga chalinadi. Bu o‘zgarishlar qochirish 
muddatlarini to'g'ri aniqlash uchun xizmat qilishi mumkin
.1
Siydik-jinsiy dahlizi 
tos bo‘shlig‘ida to‘g‘ri ichak ostida joyla­
shadi va qinning davomi hisoblanadi. U qindan ko‘ndalang burma
— parda bilan chegaralanadi. Dahlizning pastki devorida bo'rtmalar 
aniq ko‘ringan bo'lib, unda siydik chiqarish kanalining teshigi 
joylashadi; bo'rtm alar ostida ko‘r xalta — siydik chiqarish 
kanalining divertikulalari bo'ladi.
Siydik-jinsiy dahlizning devori barcha hayvonlarda shilliq parda, 
muskul qavat va adventitsiyadan tashkil topgan. Shilliq pardaning 
asosida kovak qavat va dahlizning katta va kichik bezlari mavjud. 
Dahliz devorining ichkarisida elastik to'qima, limfoid tuzilmalar 
va dahlizni qisuvchi ko'ndalang-targ'ii muskul to'qimalari taraqqiy 
etgan. Bu muskul dahlizning orqa uchi sohasida jinsiy yoriqni 
qisuvchi muskulga aylanadi. Ushbu ikkala muskullar erkak 
hayvonlarda piyozchasimon-kovak muskulga to'g'ri keladi.
Sigirda siydik-jinsiy dahliz 10—14 sm uzunlikda va qindan 
taxminan ikki marta kalta bo'ladi. Dahlizning katta bezlari kuchli 
rivojlangan. Ular mustaqil teshiklari bilan ochiladi.