N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlar.
Otda — siydik pufagi 
to‘lig‘icha tos bo‘shlig‘ida qov suyagining ustida joylashadi; zardob 
pardasi siydik pufagining unchalik katta bo‘lmagan qismini 
qoplaydi; paylari yaxshi taraqqiy etgan.
Cho‘chqada — siydik yo‘li burmasi siydik pufagida ikkita; pufak 
uchburchagi uzunasiga cho‘zilgan; siydik pufagi tosdan qov 
sohasiga birmuncha chiqqan; o‘rta va yon paylari yaxshi ko‘ringan.
Itda — siydik pufagi devori qalin, qov sohasiga ko‘proq chiqqan, 
barcha qismi zardob parda bilan qoplangan; paylari yaxshi 
rivojlangan. Qovuq bo‘sh vaqtida ular bir qancha burma hosil 
qiladi. To'lganda esa burmalar tortilib tekislanadi. Qovuqning 
yuqori yuzasida siydik yo‘lining valiklari bo‘lib, ularga siydik 
yo‘lining teshiklari ochiladi. Teshiklardan siydik chiqarish kanali 
tomon siydik yo‘li burmalari hosil bo‘ladi, ular yonida qovuq 
uchburchagi bo'ladi. Burmalar birlashib, siydik chiqarish 
kanalining tarog‘ini hosil qiladi. Qovuqning bo‘yin qismidagi 
muskul to‘qimadargi qisqich (sfinkter) hosil qilib, doim yopilib 
turadi. Bu faqat siydik chiqarish vaqtida ochiladi. Seroz parda 
qovuqning faqat ustki yuzasini o ‘rab turadi. Pastki qismini 
butunlay o‘raydi. Seroz parda qovuq tanasidan qo‘shni organlarga, 
masalan, urg‘ochi hayvonlarda bachadonga, erkak hayvonlarda 
esa to‘g‘ri ichakka o‘tadi. Pastki tomonda o‘rta qovuq — kindik 
burmasi hosil bo‘lib, u qov suyagi tomon 
0
‘tadi
.1
1 Victoria Aspinall, Veterinary anatomy and Physiology. Textbook. New-
York, 2015.
253

---

Siydik chiqarish kanali 
siydik pufagining bo‘ynidan boshlanadi, 
orqaga tortiladi va urg‘ochi hayvonlarda qin va siydik-jinsiy dahliz 
chegarasida divertikula hosil qilib qinning ventral devoriga, erkak 
hayvonlarda jinsiy a’zoning boshchasiga ochiladi. Siydik chiqarish 
kanalining devori shilliq, muskul va biriktiruvchi to ‘qimali 
pardalardan tashkil topgan.