N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Victoria Aspinall.
Veterinary anatomy and Physiology. Textbook. New-
York, 2015.
220

---

Jigar tashqi tomondan shilliq parda bilan qoplangan. U 
tojsimon, o'ng va chap uchburchak paylar yordamida o‘z joylashuv 
holatini saqlab turadi. Tojsimon pay jigarning o‘tmas chetidan to 
diafragmagacha boradi va u o‘ng hamda chap uchburchak payga 
aylanadi.
Jigar o‘ng buyrak bilan buyrak-jigar payi; oshqozon bilan 
oshqozon-jigar payi; o‘n ikki barmoq ichak bilan o‘n ikki barmoq 
ichak-jigar payi yordamida birlashadi. Bundan tashqari, jigarda 
o‘roqsimon hamda yumaloq paylar ham bo'lib, ular hayvonning 
yoshi o'tish i bilan yo‘qolib ketadi. 
0
‘roqsimon pay jigarning 
diafragma yuzasida tugaydi. Yumaloq pay kindik halqasidan to 
jigarning kindik o'yig'igacha u bo‘shab qolgan kindik venasi 
hisoblanadi. Jigarning chap bo'lagi to‘sh suyagiga yaqin joylashadi, 
o‘ng bo'lagi esa diafragmaning o'ng oyoqchasiga birlashib turadi.
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlar.
Otda — jigarning 
katta qismi o'ng va kichik qismi chap qovurg'alar ostida joylashadi; 
o‘t pufagi bo'lmaydi; o ‘t bo'lagi o'rta bo'lakdan chuqur o'yiq 
orqali, o'rta bo'lagi chap bo'lakdan yumaloq pay orqali ajralib 
turadi; dum bo'lagida o'simtalar yaxshi rivojlanmagan; o'ng 
bo'lakda buyrak chambar va ko'r ichak, chap bo'lakda esa 
oshqozon chuqurliklari mavjud; jigarning yuqorigi uchida 
qizilo'ngach o'tishi uchun o'yiq va orqa kovak vena uchun jiyak 
bo'ladi; jigar yo'li jigar qopqasidan to'g'ridan-to'g'ri o'n ikki 
barmoq ichak divertikulasiga boradi; tojsimon pay jigarning o'tmas 
chetidan to diafragmagacha boradi, o'ng tomonda u o'ng burchak 
payga, chap tomonda esa chap burchak payga o'tadi.
Cho'chqada — jigarning chap va o'ng bo'laklari chuqur kesik 
orqali chap va o'ng lateral hamda chap va o'ng lateral hamda 
chap va o'ng medial (o'rta) bo'laklarga bo'linadi; kvadrat bo'lagi 
jigarning pastki uchigacha yetib bormaydi; pufak yo'li jigar yo'li 
bilan qo'shilishib, bitta, uzun umumiy o't yo'lini hosil qiladi; 
buyrak chuqurligi bo'lmaydi.
Itda — jigari katta, kesiklari chuqur bo'ladi va uni 7 ta bo'lakka 
ajratib turadi: 
1
) chap yon tomon (lateral) — eng katta bo'lagi;
i 2) chap ichki (medial); 3) o'ng yon tomoni; 4) o'ng ichki; 
s 
5) o'rta; 
6
) kvadrat — eng kichik; 7) dum. Dum bo'lagining
221

---

yuqorigi uchida qizilo‘ngach uchun kesik mavjud bo‘lib, orqa 
kovak vena ham shu yerdan o'tadi. So‘rg‘ichsimon o'simtasi jigar 
qopqasi tomon yo'nalgan, dum o'simtasi esa kuchli taraqqiy etgan, 
ayrim hollarda ikkiga ajralgan bo'ladi. O't pufagi o'ng ichki hamda 
kvadrat bo'laklari oralig'ida joylashadi. Jigar o'ng va chap 
qovuig'alar ostida joylashgan, o'ng yon tomon bo'lakning yuqorigi 
cheti va dum o'simtasi o'ng buyrakka birlashadi. O't suyuqligi 
yog'lami parchalash uchun zarur bo'lgan o't kislotasi va sariq- 
yashil rangli o't pigmenti — bilirabindan tashkil topgan. Bilirubin 
qarigan eritrotsitlarni parchalanishidan hosil bo'ladi. O't suyuqligi 
umumiy o't yo'li orqali o'n ikki barmoq ichakka quyiladi
.1
Jigar diafragmaga tojsimon, o'ng uchburchak, yumaloq, chap 
uchburchak va o'roqsimon paylar yordamida birikkan.