N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Nazorat uchun savollar.
1. Necha Ml muskul to ‘qimalari mavjud?
2. Yurak muskuliga ta ’rif bering.
3. К о 'ndalang-targ'il muskul to ‘qimaning struktur birligi nima?
4. Nevrositning tuzilishi
Mavzu.
Skeletning bo‘limIarga bo‘li*iishi.
Umurtqa pog‘onasi suyaklari
Darsning maqsadi: 
Hayvonlar anatomiyasi fanining о ‘rganadigan obyektlari,
tur va zot anatomiyasini mohiyati, anatomik atamalar, bu atamalarni
veterinariya mutaxassislarini shakllanishidagi о ‘mi, hayvon tanasini qismlari,
kesmalari va yuzalarini o'rganish, o'q suyaklarini tarkibi, umurtqaning
anatomik qismlari, umurtqa pog'onasi suyaklarini tuzilishi, topografiyasi va
hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlarini o'rganish.
Ko'rgazmali materia liar: 
rasm, sxema, hayvon gavdasining maketi, tirik
hayvon, skelet.
Sut emizuvchi hayvonlaming skeleti asosan, suyaklardan, 
tog'aylardan, bo'g'imlar va paylardan tashkil topgan bolib uni 
o‘q hamda periferik (atrof oyoq) bolimlarga bolib, o'rganish 
qabul qilingan.
O'q skeleti bosh skeleti, umurtqa pog'onasi, bo'yin, kukrak, 
bel, dumg'aza va dum umurtqalarini o'z ichiga oladi. Bosh skeleti 
o‘q skeletining kuchli taraqqiy etgan hamda xususiylashgan qismi 
hisoblanadi.

---

Periferik skeletning tarkibiga oldingi va keyingi oyoq suyaklari 
kiradi. Hayvon tanasidagi organlaming tuzilishini va joylashuvini 
birmuncha aniq tasaw ur qilish hamda urganish uchun uni 
tekisliklarga bo‘lish va har xil xalqaro anatomik atamalami qo'llash 
qabul qilingan.
Vertikal ravishda hayvon tanasining o'rtasidan — og£izdan to 
dum uchigacha bo'luvchi ya’ni xos ikkita simmetrik o £ng va 
chap bo£laklarga bo'luvchi tekislik — o'rta sagittal tekislik deyiladi 
(32-rasm).
Hayvon tanasining vertikal ravishda ko£ndalangiga uni tuzilishi 
jihatdan bir xil qator segmentlarga bo'luvchi tekislikka frontal 
tekislik deyiladi.
Yuqorida ko£rsatilgan tekisliklardan turli tomonlarga yo£nalish- 
lar maxsus anatomik atamalar bilan yuritiladi: 
kranial — oldinga; 
kaudal — orqaga; 
dorsal — yuqoriga; 
ventral — pastga; 
medial - o£rtaga qaragan;
lateral - tashqi o£ng va chap tomonlarga qaragan; 
oral yoki nazal — og£iz bo'shlig'iga qaragan; 
aboral - orqaga boshga qaragan ; 
proksimal — yoki yaqin; 
distal — yoki uzoq.
Oyoqlardagi yuzalar qo'yidagicha ataladi: 
dorsal yoki oldingi;
palmar - orqaga qaragan yuzasi - oldingi oyoqda: 
plantar — orqaga qaragan yuzasi - orqa oyoqda.
Anatomiya fanini o'rganganda terminlarni tushunish juda 
muhim: - sagittal tekislik - hayvon tanasining uzunasiga, vertikal 
ravishda o‘rtasidan-og£izdan to dum uchigacha buluvchi 2 ta 
semmitrik o'ng va chap bo'laklarga bo'linadi.