N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Nevrosit 
(nerv hujayrasi, neyron yoki nevron)ning xarakterli 
xususiyati, uning bir yoki bir necha o£simtaga ega ekanligidir. 
Yetuk 
nerv hujayrasini o‘simtalarsiz tasawur qilib bolmaydi, 
chunki o£simtasiz nevrosit o£zining asosiy vazifasini bajara olmas
85

---

edi. 0 ‘simtalari soniga qarab nevrositlar unipolyar (bir qutbli yoki 
o'simtali), bipolyar (ikki o‘simtali) va multipolyar (ko'p o'simtali) 
bo‘ladi 
(29-rasm).
Unipolyar nevrosit oliy hayvonlar tanasida kam dan-каш 
uchrab, ko‘pchilik hollarda bu yosh va kam tabaqalangan bo‘ladi. 
Bunday hujayraning shakli noksimon bolib, o'tkirlashgan qutbidan 
nerv imulsini sellyulifugal (hujayra tanasidan chetga - o'simta 
uchiga tomon) o'tkazuvchi o'simta — neyrit (akson) chiqadi. 
Ko'pincha pseudounipolyar (yolg'on bir o'simtali) nevrositlar 
uchraydi. Bunday hujayraning o'simtasi bir qutbdan chiqib, 
hujayra yaqinida ikkiga bolinadi. Bipolyar nevrosit odatda 
duksimon shaklda bolib, uning qarama-qarshi qutblaridan ikki 
o'simta chiqadi.
29-rasm.
Nerv hujayralari:
A — unipolyar nevrosit; В — bipolyar nevrosit; V — multipolyar nevrosit;
1 — neyrit; 2 — dendrit.
86

---

Ularning biri neyrit, boshqasi dendritdir. Dendrit nerv impul- 
sini sellyulipetal (o'sim ta uchidan hujayra tanasiga tomon) 
o ‘tkazadi. Nerv impulsi ko'pincha dendrit plazmolemmasida hosil 
bo'lgani uchun neyrofiziologlar dendritni « impulslar generatori» 
deb ataydilar. Nevrositlarning aksariyat ko‘pchiligi multipolyardir. 
0 ‘simtalarning biri neyrit, qolganiari esa dendritlar hisoblanadi. 
Akson (axon, axis— o‘q) kam tarmoqlanadigan o'simta bo'lib, u 
nevrositlarda faqat bitta, dendrit (dendron - daraxt) daraxtsimon 
shoxlanuvchi o'simta, u bitta yoki ko'p bo'lishi mumkin. Neyrit 
va dendritlar yo‘l-yo‘lakay yon shoxchalar ajratib, asta-sekin 
ingichkalashadi va nerv oxirlari (terminallari)ga aylanadi. Eng 
ingichka va oxirgi nerv tolalari telodendriyalar deyiladi.
Shunday qilib, nevrosit tana qism va o'simtalardan iborat