N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Frye «Comporative Veterinary Histology
with clinical correlates». Printed by: Grafos SA, Barcelona, Spain. Copyright
© 2001
82

---

bilan belgilanadi. Bu joylarda plazmolemmaga miofilamentlar kelib 
tutashadi. Hayvon qarishi bilan kardiomiositlarning chegarasi 
qalinlashib, oraliq chiziqchalarga aylanadi va bularni yorug‘lik 
mikroskopi yordamida ko'rish mumkin. To'qimalar kulturasida 
ikki hujayra bir-biridan oraliq chiziqcha bilan ajralgan va turli 
tezlikda qisqarishini ko'rish mumkin. Ba’zi bir patologik jarayon- 
lar: hujayralarning shishishi (ko‘pchishi), lipidlarning ajralishi 
ayrim hujayralarda yuz berib, qo'shni hujayraga o'tmaydi. Bular 
yurak muskuli tolasining ayrim-ayrim hujayralar zanjiri ekanligini 
tasdiqlaydi.
27-rasm.
Ko‘ndaIang yo‘Ui yurak muskul to‘qimasi x280.
I
— 
yurak muskul hujayrasi; 2 ~ yadro; 3 — oraliq disk;
4
 — 
qon tomirli biriktimvchi to ‘qima; 5 — tolalar anastomozi
Yurak muskuli yurak devorini — miokardni hosil qiladi. Uning 
tolalari skelet muskul tolalaridan qisqaroq bo‘lib, bir necha 
marotaba bo'linadi. O'zak tolaning o'rtasida joylashadi (ayrim 
hollarda ikkita o‘zak bo'ladi) va tolalarda kuchaytimvchi qo'shim- 
cha disklar mavjud. Ular bitta tolaning uchida va ikkinchisining
S3

---

boshlanishidagi to'q rangli ko'ndalang chiziqlar ko'rinishida bo'lib, 
yurak muskuliga strukturaviy yaxlitlikni ta’minlaydi. Bu disklar 
qisqarishni butun miokard bo‘ylab tarqalishiga imkon beradi. 
Ultrastrukturali darajada ular murakkab va o'rta birikmalar holatida 
kuzatiladi. Kardiotonik vositasini o'tkazuvchi tizim sinush va yurak 
oldi(bo'lma)-qorincha tugunlardagi bir nechta ixtisoslashgan 
muskul tolalardan iborat. Sinus tugunda kichik kardial muskul 
tolalari miofilamentlarda kam bo'ladi, ular yurak muskuli 
qisqarishida kardiostimulyator kabi faoliyat qiladi.