N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Chambar ichak 
qoramolda — uzunligi 
6
— 9 metrgacha bo‘lib,
3 qismga bolinadi: 1) boshlanish qismi; 2) spiralsimon labirinti;
3) oxirgi boshlanish qismi — bu ko‘r ichakni davomi bo'lib, ular 
orasidagi chegara yonbosh ichakni ko‘r ichakka kirish teshigi 
hisoblanadi. Bu chegaradan chambar ichakning boshlanish qismi 
oldinga yo‘naladi; o‘ng buyrakning ostida u orqaga buriladi va 
o‘zining dastlabki uchastkasi ustidan tos tomonga o‘tadi, shu 
yerdan chap tomonga o‘tadi, ko‘richak yonida yana bir marta 
burma hosil qilib, oldinga yo‘naladi va 3-bel umurtqasi tengligida 
spiralsimon labirintga o'tadi.
Spiralsimon labirint katta qorinning devoriga tegib turadi va 
ikki qator: markazga boruvchi hamda markazdan qochuvchi spiral 
hosil qiladi. Markazga boruvchi spiral, bunda ichak burmasi 
1,5—2 marta aylanib soat mili bo‘yicha markazga boradi.
Markazda u markaziy burma hosil qilib, yana 1,5—2 marta 
soat miliga teskari markazdan qochuvchi spiralsimonga aylanadi 
va boshlanglch burmaga yetib borib, oxirgi qismga oladi. Oxirgi 
qismi boshlanish qismiga nisbatan kichik diametrli. U tos tomonga 
yo‘naladi, so‘ngra umurtqalar ostida oldinga qarab buriladi, yana 
orqaga qaytadi va to‘g‘ri ichakka oladi. Yo‘g‘on ichaklar bolimi 
qorin bo‘shlig‘ining o‘ng tarafida joylashadi.
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlar.
Otda — chambar 
ichak katta va kichik chambar ichaklarga bolinadi.
1 
Victoria Aspinall.
Veterinary anatomy and Physiology. Textbook. New-
York, 2015.
226

---

Katta chambar ichak 
ko‘r ichakdan boshlanadi, qorin bo'shli- 
g'ining o'ng tomoni bo'ylab oldinga yo'naladi va pastki o‘ng holatni 
hosil qiladi. Katta chambar ichak diafragmaga yaqin joyda o‘ngdan 
chapga buriladi va pastki diafragmal holatni hosil qilib, so'ngra u 
qorin bo£shlig£ining chap tomoni bo‘ylab orqaga, to tos bo£shlig£iga 
kirish joyigacha boradi va pastki chap holatni hosil qiladi; u tos 
bo‘shlig‘iga kirish joyida yuqoriga va orqaga burilib, tos burmasini 
hosil qiladi. Katta chambar ichak pastki holatda turib yuqorigi 
chap holatni hosil qilib, u pastki chap holatdan och hamda kichik 
chambar ichaklarning burmalari orqali ajralib turadi.
Yuqorigi diafragmal holat va yuqorigi o‘ng holat bel sohasida 
kuchli siqiladi va kichik chambar ichakka o‘tadi. Katta chambar 
ichakda 4 ta lenta va 4 qator cho£ntakchalar bo‘ladi; uning tos 
burmasida bu lenta va cho‘ntakchalar yo‘q; ichak diametri esa 
kichrayadi; yuqorigi chap holatda ichak diametri kattarib boradi 
hamda 3 ta lenta va 3 qator cho'ntakchalar paydo bo'ladi. Katta 
chambar ichakning eng yuqori diametri uning yuqorigi o£ng 
holatida bo£ladi, ya’ni shu yerda oshqozonga o£xshash kengaytma 
vujudga kelgan. Ichakning boshlanish qismi ko£r-chambar ichak 
nayi yordamida ko£r ichak bilan birlashib turadi.