N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

joylashadi. 
Itda - yuqorigi lunj bezi yonoq yoyining medial 
tomonida yotadi va orbital bez deb yuritiladi.
Milklar 
tishlar ildizini har tomonlama o'rab turuvchi shilliq 
pardasining burmasidir. Oxirgi tishlar orqasida milk qanot­
simon - pastki jag' burmasiga o'tadi. Yuqorigi milkda, ya’ni 
jag' oraliq suyagining tanasi sohasida tish plastinkasi bo'ladi. 
U qalin biriktiruvchi to'qima hamda shox moddaga aylangan 
epiteliydan iborat. Ot, cho'chqa va itlarda tish plastinkasi bo'l­
maydi.
Itlarda og'iz bo'shlig'i yoki og'iz, til, tishlar va so'lak bezlaridan 
tashkil topgan. Og'iz bo'shlig'ining vazifasi quyidagilarda namoyon 
bo'ladi:
- lab va tishlar yordamida oziq materiallarini qabul qilish;
- oziqani yutishga tayyorlash uchun uni kichik bo'lakchalarga 
bo'lish. Buning uchun til, lunj va tishlar yordamida chaynash 
jarayoni amalga oshiriladi;
195

---

— 
oziqa mahsulotiarini shilimshiq va solak yordamida namlash 
jarayoni bo‘lib, yutishni yengillashtiradi
.1
Tishlar 
jag'ning tish chuqurchasida joyiashib, juda qattiq organ 
hisoblanadi. Agar tishni uzunasiga kesib qaralsa, tishning 
markazida tish bo‘shlig‘i ko‘rinib turadi. Bu bo‘shliq tish pulpasi 
bilan to lib turadi. Tish ildizining pastki uchida pulpaga boruvchi 
tomirlar va nervlar o‘tishi uchun kichik teshikchalar boladi. 
Tishning asosiy moddasi dentindan iborat. Dentin 70—80% 
mineral moddalar hamda 20—30% kollagen moddalardan tarkib 
topgan. Dentin karonka sohasida tashqi tomondan emal qavati 
bilan o‘ralgan.
Emal — tishning eng qattiq moddasi hisoblanib, 95—98% 
anorganik moddalardan tarkib topgan. Tish ildizi sohasida dentin 
tish sementi bilan qoplangan. U tuzilishi jihatidan suyak tofqi- 
masiga o‘xshash bolib, 60—70% mineral moddalardan iborat. 
Tishlarga qon tomirlari va nervlar ko‘z osti hamda pastki jag‘ 
arteriya va nervlaridan keladi.
Tishlar bajaradigan vazifasi, tuzilishi hamda joylashishiga ko‘ra 
kurak tish, qoziq va oziq tishlarga bolinadi. Oziq tishlar o‘z 
navbatida yana kichik jag‘ tish (premolyar) va katta jag‘ tish 
(molyar) larga bolinadi.
Kurak tishlar — I; qoziq tishlar — C; kichik jag£ tishlar — P; 
katta jag‘ tishlar — M harflari bilan belgilanadi.
Tishlar, asosan, sut tish va doimiy boladi, ya’ni sut kurak 
tishlar - Jd, sut qoziq tishlar - Cd va sut kichik jag‘ tishlar 
(premolyar) — Rd farqlanadi.
Har bir tishda koronka, bo‘yni va ildizi mavjud.
Tishlar juda qattiq strukturaga ega bo‘lib, yuqorigi va pastki 
jaglarda joylashgan, it va mushuklarda birmuncha past, o‘zining 
oxirgi olchamiga yetganidan so‘ng o‘sishdan to‘xtaydi. Har qaysi 
jag‘ tish yoyini hosil qiladi. Umuman olganda, itlarda to ‘rtta tish 
yoyi mavjud. Tishlar tish katagiga joyiashib turishi uchun milkni 
teshib kiradi. Milk parda bilan qoplangan bolib, periodontal parda 
deb yuritiladi.
1