N. A. Egamberdieva



Download 6,31 Mb.
Pdf ko'rish
bet55/99
Sana16.01.2022
Hajmi6,31 Mb.
#373528
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   99
Bog'liq
2 5278661355363112465

Issiq  mozor  q o‘rg‘oni 
Olma-Ota  shahridan  50  km  sharqdagi 
Issiqdaryoning  chap  sohilidan  topilgan.  Uni  1972  yilda  A.K.Akishev 
o ‘rgangan.  Bu  qo‘rg‘onda  saklam ing kiyim -  kechaklari,  oyoq kiyimlari 
va  qurollari  nihoyatda  yaxshi  saqlangan.  Bu  topilm alar  orqali  olimlar 
saklam ing  bayram larda  kiyadigan  kiyim  tasvirini  to ‘liq  tiklaganlar. 
Ularning  qalpog‘i,  ko‘ylagi  va  oyoq  kiyimlari  oltin  qadama  bezaklar 
bilan bezatilgan.  Bu erdan 4  mingdan ortiq oltin buyum lar topilgan.
Skiflar  madaniyati  m il.aw .V II  asrdan  shakllana  boshlagan.  Skiflar 
dastlab  ko‘chmanchi  hayot  kechirishgan.  m il.avv.V  asrdan  ularning 
dastlabki  m ustahkam langan  manzilgohlari  paydo  boMadi.  U  quyi  Dnepr 
bo‘yidagi  xozirgi  N ikopol  yonida  boMgan.  m il.aw .  IV  asrlarga  kelib,  u 
nixoyatda tez rivojlanib,  hunarmandchilik  va savdo  markaziga aylanadi. 
M il.aw .  IV—III  asrlarga  kelib  skiflarning  bir qancha  shaharlari  boMgan- 
Kamensk,  Elizavetovskiy  va  boshqalar.  Skiflarning  eng  qadimiy 
q o ‘rg‘onlari  mil.av.  VI  asrlarga oiddir.
Skiflar, Gerodotning xabaricha, qilichga ham sigMnishgan, hatto unga 
qurbonliklar  keltirishgan.  Ularning  qilichi  temirdan  yasalib,  dastasining 
boshi  yoysimon  qilib  qayirligan,  dastaning  tagi  esa,  kapalak  qanotlariga 
o ‘xshash  gulband  q o ‘yilgan.  Ammo,  skiflar  o ‘q-yoyni  ishlatishda juda 
m ohir  boMishgan.  0 ‘qlari  bronzadan  ishlangan  va  uch  qirrali  boMgan. 
Bunday  o‘qlar  ilk  tem ir  davrida  Sharqiy  Evropa,  Sibir  va  0 ‘rta 
Osiyoning  juda  ko‘p  erlaridan  topilgan.  Skiflarning  sopol  idishlari 
qoMda  ishlangan.  Naqshi  kam  boMgan,  tagi  yassi  boMib,  tuiiari  ko‘p 
boMgan.  Gerodot skiflarning  ko‘mish marosimini  toMiq tasvirlab  bergan, 
buni  arxeologik maMumotlar ham tasdiqlaydi.  S k if podshosi  qaerda oMsa 
ham,  uni  Dnepming  ostonalaridan  pastroqdagi  Gerri  degan  joyga  olib


borib  ko‘mishgan.  Bu  joydan  g‘oyat  boy  s k if  qabrlari  topilgan.  Lekin 
ularning barisi talab ketilgan.
Gerodotning  xikoyasi  bo‘yicha, 
qabrga 
podshoning  ayollari, 
jangchilari,  qullari,  otboqarlari  va  otlari  o ‘ldirilib  birga  ko‘milgan. 
Shuningdek,  bu  erda  ularning  diniy  e ’tiqodi  bilan  bog‘liq  turli 
xayvonlaming  oltin  haykalchalari  (bug‘u  tasviri  ko‘plab  topilgan), 
kumush  idishlari  va  sopol  buyumlari 
ham   qo'yilgan.  Soloxa, 
Chertomlik,  Kuloba  m ozor-qo‘rg‘onlari  bularga misol  bo‘la oladi.
C h ertom lik  m o z o r-  qo‘rg‘oni  -  quyi  D nepr  bo‘yida  joylashgan. 
Uning  balandligi  20  metr,  aylanasi  esa  350  m etr  boMgan.  Chertomlik 
qo‘rg‘oni  buyumlari  skiflar davridayoq  o‘gMrlab  ketilgan  boMsada,  b a’zi 
narsalar saqlanib  qolgan.  Kamon  o'qlari  saqlanadigan  oltidan  ishlangan 
gMlof topilgan.  Unda yunonlar xudosi  Axil  hayotidan tasvirlar aks etgan. 
Bu  erdagi  skif  podshosi  malikasining  xonasi  toMiq  saqlangan.  M alika 
oltinlar  bezatilgan  holda yotgan.  Yonidan  kum ush  lagan  va  balandligi  1 
m  keladigan  vaza  topilgan. 
Vazada 
o ‘simliklar,  qushlar,  otlarni 
bezayotgan  skiflar  aniq  tasvirlangan.  Lekin  bu  yunonlar  uslubida 
ishlangan.  Mil.av.II  asrgacha  skiflarda  m atriarxat  tuzunii  hukmronlik 
qilgan.  Bu  davrda  ko‘chmanchi  chorvadorlar  orasida  sarmatlar, 
keyinchalik  alanlar  hukmron  boMganlar.  Sarm atlarning qilichi  1  metr va 
undan  uzunroq  boMgan  va  otda  chopishga  qulay  boMgan.  Dastasi 
yog‘ochdan  ishlangan.  0 ‘qlari  esa  tem irdan  ishlanib.  uch  parrakli 
shaklini  saqlab  qolgan.  Sarmatlar  tom onidan  siqib  chiqarilgan  skiflar 
m il.aw .  II  asrda  Qrimga  ko‘chib  kelib,  o ‘z  davlatlariga  asos  solganlar. 
Ularning  markaziy  shahri  Neopol  boMgan. 
Shahar  tosh  devor  bilan 
o ‘ralgan.  Uylar  ham  toshdan  yasalgan.  S k if  zadogonlari  maqbaralari 
ham toshdan  ishlangan.  Shuningdek,  qoya  tosh  ichiga o‘yilgan  daxm alar 
ham  topilgan.  Ularning  barchasi  talangan  boMsada,  u  davr  to‘g‘risida 
qimmatli  ma’lumotlar beradi.
Rossiya  hududida  mil.av  VII-I1  asrlarga  oid  Volga,  Oka  daryolari 
bo‘ylarida  Dyakovo  yodgorligi  va  Kama  bo‘yidan  Ananino  yodgorligi 
topilgan.  Bu  erning  axolisi  asosan  chorvachilik  (yilqichilik),  qisman 
dehqonchilik bilan shug‘ullangan.
Dyakovo  yodgorligidan  ertoMalar,  tem ir  o ‘roqlar,  yorg'uchoqlar, 
urchuqtoshlar  topilgan.  Bu  erdan  asosan  suyakdan  ishlangan  m ehnat 
qurollari  topilgan.  A nanno  yodgorligidan  esa  katta  urug‘  iste’qom at 
qilgan  uzunasiga  solingan  uylar  qoldigM  topilgan.  Ularning  dafn 
marosimlari  axoli  o ‘rtasida  mulkiy  tabaqalanish  boshlanganligini 
ko‘rsatadi. 
Boylarning  qabrlarida  turli  zeb-ziynatlar,  qurol  yarogMar


bor.  Oddiy  odam larilam ikida  esa  bunday  buyum lar  kam  uchraydi, 
ba’zilarida esa um um an y o ‘q.
Sibiming  tem ir  davri  yodgorliklaridan  Sayan  va  Oltoy  yodgorliklari 
mashxurdir,bu  hududlar  unum dor  va  metallga  boy  boMgan.  Sibirliklar 
tem ir  bilan  m il.aw .  Y  asrdan  tanishishgan.  Aholisi  lalmi  dehqonchilik 
bilan  shug‘ullangan.  Bu  davrga  oid  ko‘plab  qoyatosh  suratlari  saqlanib 
qolgan.  Ularda dehqonchilik bilan  bogMiq jarayonlar, axolining turmush 
tarzi aks etgan.  Boyari  to g ‘idagi suratda 3ta y og'och va bitta paxsa uy va 
o ‘tov  rasmi  solingan.  Uning  chap  tomonida  echki  va  bug'ulam i  haydab 
kelayotgan  cho‘pon  tasviri  bor.  Bundan  arxeologlar  bu  erning  axolisi 
chorvachilik  bilan  ham  shug‘ullanishgan  degan  xulosaga  kelgan. 
Ularning  qabrlari  m o zo r-q o ‘rg‘onlar  shaklida  boMib,  u  erlarda  haqiqiy 
mehnat va harbiy qurollar o ‘m iga ularning kichik modellari qo'yilgan.
Umuman,  tem ir  davrida  Sharqiy  Evropa  va  Sibir  aholisi  yaratgan 
moddiy  m adaniyat  bir-biriga juda  yaqin.  Ulardagi  urf-odatlar,  ko‘mish 
marosimi  shuningdek,  oltin,  kumush,  bronza,  suyakdan  ishlangan 
deyarli  barcha  m ehnat  qurollari,  turli  haykalchalar,  harbiy  qurollari 
o‘rtasidagi  o 'xshashlik  katta.  Bu  esa,  ilk  tem ir  davrida  Sharqiy  Evropa, 
0 ‘rta  Osiyo  va  Sibir  o ‘rtasida  mustakam  aloqalar  boMganligidan  darak 
beradi.

Download 6,31 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   99




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish