Н. Қ. ЙЎлдошев, Г. Э. Захидов

5.3.8-расм. Истеъмолчига қаратилган бошқарув тизими 
Истеъмолчига қаратилган ташкилий тузилманинг афзалликлари: 
мижозлар ва бозорларга хизмат кўрсатишнинг оперативлиги ва сифатини 
ошиши; 
раҳбарликка аниқ соҳадаги омилкорроқ мутахассисларни жалб қилиниши; 
жипслашган бошқарув ва ишлаб чиқариш жамоасини ташкил қилиниши; 
норстандарт вазиятларни ҳал қилишдаги оперативлик; 
шахсий жавобгарликни ошириш. 
Бу тузилманинг камчиликлари: 
хизмат кўрсатиш ҳажмини пасайишининг катта хавфи; 
барча бўлимлар фаолиятини мувофиқлаштиришдаги қийинчилик. 
Ушбу тузилма нашриѐт, банк фирмалари томонидан фойдаланилади. 
Истеъмолчига қаратилган ташкилий тузилмалар улгуржа ва чакана (савдо) 
фирмалари учун хосдир. 
 Бошқарувнинг комбинациялаштирилган тузилмаси
битта ташкилот 
доирасидаги бўлинмалар иши хусусиятлари билан белгиланадиган тўғри 
чизиқли ва зифавий, тўғри чизиқли вазифавий ва бошқа ташкилий 
тузилмалар йиғиндисидан иборатдир. Бунда ташкилот ушбу вазият учун 
Телефон компанияси ва хизмат кўрсатувчи 
бўлинмалар директорлиги 
Янги қурилишлар 
аҳолисига хизмат 
кўрсатувчи гуруҳ раҳбари 
Саноат корхоналарига 
хизмат кўрсатувчи гуруҳ 
раҳбари 

---

148 
яхшироқ тўғри келувчи шаклни ўз ичига олади. Масалан, фирманинг битта 
бўлимида маҳсулотли, бошқасида вазифали, учинчисида матрица тузилмадан 
фойдаланиш мумкин. Қоидага кўра, бошқарувнинг юқори даражаси тўғри 
чизиқли вазифавий тузилма бўйича қурилади. Бошқарувнинг қуйи даражаси 
одатда бошқарувнинг тўғри чизиқли тузилмаси бўйича қурилади. Бунда 
ташкилотлар бошқарув тузилмаларининг эгилувчанлиги, уларнинг турли 
туманлиги асосан бошқарувнинг ўртача даражаси билан белгиланади. 
Ташкилотлардаги бошқарувнинг юқори ва қуйи даражалари ўзгаришларга 
нисбатан консервативроқдир (5.3.9- расм).
Ташкилот 
Бошқарувнинг юқори даражаси 
(бошқарувнинг тўғри чизиқли- 
вазифавий тузилмаси) 
....... 
Тузилмаларнинг 
турли-
туманлиги 
Пастки даража 
(бошқарувнинг тўғри 
чизиқли тузилмаси)