Музейшунослик indd

Turindagi Misr san’ati muzeyi
Turindagi san-karlo maydonida bebaho eksponatlarining 
kolleksiyalari bilan mashhur Misr muzeyi joylashgan. Muzey juda 
ulug‘vor bo‘lib, madaniy va tarixiy o‘rinda o‘zining birinchiligini 
Qohira muzeyiga bo‘shatib berishi mumkin. Misr muzeyida 30 000 
dan ortiq turli xildagi eksponatlar saqlanadi: xo‘jalik buyumlari, 
zebu ziynatlar va buyuk misr sivilizatsiyasiga oid artefaktlar bor. 
Muzeyning ichida rekonstruksiya yordamida, zamonaviy insonga 
huddi ularni ichkaridan tomosha qilayotgandek hissini beradigan, 
qadimiy Misrning ko‘rinishi yaratilgan.
Muzey buyumlarining to‘planishi, muzey binosining qurilishidan 
oldin boshlangan. 1730-yilda sardin qiroli karl emmanuel III ning 
qo‘liga  Izida ehromi mehrobining taxtachasi (tablichka)  tushib qo-
ladi va Misrga ayonlari orasidan Vitalino Donati ismli olimni, yana 
boshqa qadim misr qoldiqlarini topib kelish uchun jo‘natadi. key-
inchalik, Turin kolleksiyalaridagi papiruslar ustida ishlayotgan olim 
Shampalon ierogliflarni yechishga erishganini e’lon qiladi va Yevro-
pada egiptomaniya to‘lqini ko‘tariladi. 
Muzeyga 1824-yilda asos solingan. shu vaqtda sirli Misr shah-
riga katta qiziqishi va san’atga chuqur muhabbati bo‘lgan karlo 
Alberto di svoyya, Fransiya general elchisi tomonidan taqdim etil-
gan Misr kolleksiyasiga ega bo‘lgan. kolleksiya dengiz bo‘ylab 
Genuyaga  borgan,  keyin  quruqlik  bo‘ylab  ozgina  sayohatdan  so‘ng                      
Turinga yetib kelgan. Ma’lum kattalikka ega bo‘lgan haykallarni 
maxsus, otlar bilan egarlangan g‘ildiraklarga o‘rnatilgan platforma-
larda tashishgan. kolleksiyalarning keyingilari turli xildagi savdo-
sotiq yo‘llari bilan to‘ldirilgan: alohida shaxslardan, auksionlarda, an-
tikvar do‘konlardan.

---

65
1894-yil Misrga arxeologik ekspeditsiyani uyushtirgan ernesto 
skyaparelli Misr muzeyining direktori etib tayinlandi. Bu Italiya 
ta-rixida 1903-yildan to 1920-yilgacha bo‘lgan davrda, muzey mu-
ta-xassislari faoliyatidagi birinchi ekspeditsiya bo‘ldi. Muzey shu 
yillar davomida 17 000 ta eksponatga ega bo‘ldi. Arxeologik va ta-
rixiy zarvaraqalarida muhim o‘rinda me’mor kxa va uning turmush 
o‘rtog‘i Meritning topilmasi bo‘ldi. Yana bitta qiziqarli eksponat ser-
qoya ellisey ehromi – 1967-yil muzey kolleksiyasini boyitdi. ehrom 
er. avv. XV asrda Faraon Tutmos III ning boshqaruvi, yangi shohlik 
davrida qurilgan. Bu bebaho me’moriy va tarixiy obida Misr hokimi-
yati tomonidan qadimiy nubiy sivilizatsiyasining merosini qo‘riqlash 
va minnatdorchilik belgisi sifatida taqdim etilgan.
sues kanalining qurilishi davrida, ehromga Assuan platinasi xavf 
sola boshladi, to‘plangan suv miqdori katta miqdordagi ajoyib  qadimiy 
qurilmalarning saqlanib qolinishiga xavf soldi. shunda Italiya hozirgi 
vaqtgacha hech qayerda eshitilmagan aksiyani o‘tkazdi – “Qutqaruv” 
YUnesko tomonidan ishlab chiqilgan dastur asosida  Qadimiy Misr-
ning 24 ta ajoyib me’moriy obidalari saqlab qolindi. Bir qismi shahar-
ning turli xavfsiz tumanlariga ko‘chirilda, bir qismi esa turli shahar 
muzeylariga jo‘natildi. Masalan, Diobod ehromi Madridda, Dendur 
ehromi esa AQsh da. Turindagi Misr muzeyining masshtabli va ma-
hobatli haykalli zallarida e.a. XIII asrda paydo bo‘lgan sfinksining 2 
ta boshpanasi, shuningdek, butun  qora granit palaxsasidan ishlangan 
faraon Ramzes II ning haykali topilgan. Ikkinchi qavatda mumiyalar, 
mumiyolashda ishlatiladigan asbob-uskunalarning kolleksiyalari va 
hatto mashhur Murdalar kitobidan tortib haqiqiy papiruslar saqlanadi.
eng qiziqarli va bilim orttirishga ahamiyatli ekspozitsiya – Misr 
amaldorining “Abadiy dunyosi”ga olib ketmoqchi bo‘lgan, shax-
siy buyumlar to‘plamidir. Arxeologlar qabr ichidan tilla buyumlar, 
turli asboblar, idish-tovoqlar va hatto ovqat zaxiralarini topishgan. 
Muzeyda o‘z ko‘zlaringiz bilan uch ming yil oldin yopilgan haqiqiy 
Misr nonini ko‘rish mumkin, to‘g‘ri, hozir bu bo‘laklar guvala loyni 
eslatadi, lekin bu fakt!

---

66
Turindagi kolleksiyalar ro‘yxatini davom ettirish mumkin, lekin 
hozirda ular qandaydir ma’noda qadrsizlandi va unutilish xavfi ostida 
turibdi. Muzey mavjudligining ko‘p yillik davrida uning asbob-usku-
nalari eskirib ketdi, vitrinalardagi, eksponatlardagi ayrim ma’lumotlar, 
oxirgi tekshiruvlardagi ma’lumotlar bilan to‘g‘ri kelmaydi. oxirgi bir 
necha yilda muzeyga tashrif buyuruvchilar soni ham birmuncha ka-
maydi
35
.