Музейшунослик indd

 Chexiya davlati muzeylari
     2. Praga milliy muzeyi.
     3. Praga amaliy san’at muzeyi.
Chexiya (chex. Cesko) Respublikasi – Markaziy Yevropadagi dav-
lat. Poytaxti Praga shahri. Ma’muriy jihatdan 14 viloyatga bo‘linadi.
Davlat  tuzumi  —  suveren,  demokratik  davlat.  Amaldagi           
konstitutsiyasi 1992-yil 16-dekabrda qabul qilingan va 1993-yil 
o‘zgartirishlar kiritilgan.
Chexiya hududining katta qismi Chexiya tog‘larida joylashgan. 
Uning atrofida o‘rtacha balandlikdagi Shumova, Che-xiya o‘rmoni, 
Rudali tog‘lar mavjud. Chexiya soyligi tepaliklar va ularni ajratib 
turuvchi past tog‘lardan iborat. Chexiyaning janubiy va marka-
ziy qismlarida Moraviya qirlari bor. Iqlimi mo‘tadil. Aho-lisining 
ko‘pchiligi chexlardan iborat bo‘lib, ularning orasida slovak va 
polyaklar ham mavjud. Rasmiy til — chex tili. Dindorlarning ak-
sariyati katoliklar. Yirik shaharlari: Praga, Brno, Plzen, ostrava.
Chexiya hududida odam paleolit davridan buyon ya-shaydi. Mil. 
av. taxminan 400-yillarda bu yerda keltlar qabilalari-ning boyi yas-
hagan. I ming yillikning o‘rtalarida Chexiyada slo-vyan qabilalari 
ko‘pchilikni tashkil etdi. VII asrda Chexiya hududi samo davlati, 
IX-X asrlarda buyuk Mraviya davlati tarkibiga kirdi. X asrda pay-
do bo‘lgan Praga knyazligi ilk chex davlatning o‘zagi bo‘lib qoldi, 
1198-yildan qirollikka  aylandi. 1310 — 1437-yillarda chex yerlari 
Lyuksemburglar sulolasi mulki tarkibida bo‘ldi. XV asrning  ikk-
inchi yarmida Chexiyada kuchli ijtimoiy-inqilobiy, milliy ozodlik 
harakatlari bo‘lib o‘tdi. 1526-yil Gabsburglar imperiyasi tarkibiga 
muxtoriyat huquqi bilan qo‘shib olindi. 1618 — 1620-yillarda chex 
qo‘zg‘olonchilarining mag‘lubiyatidan so‘ng, uning provinsiyasiga 

---

154
aylandi. XVIII asr oxiri XIX asrning ikkinchi yarmida chex tili, mil-
liy madaniyatni saqlash va rivojlantirish uchun milliy harakat avj 
oldi. XIX asrning 30-40-yillarida siyosiy tus ola boshladi. 1848 — 
1849-yillarda Gabsburglar imperiyasida inqilob boshlanishiga olib 
keldi. 1867-yil Chexiya, Avstriya — Vengriyaning tarkibiga kirdi. 
1878-yilda Chexiyada Chexoslavyan ijtimoiy demokratik partiyasi 
tuzildi, 1918-yil Avstriya-Vengriya parchalangach, Chexiya, slova-
kiya bilan birlashib, mustaqil Chexoslavakiya Respublikasi tashkil 
etdilar.  Maorifi,  ilmiy  va  madaniy-ma’rifiy  muassasalari,  Chexi-
yada 6 yoshdan 14 yoshgacha bo‘lgan bolalar uchun sakkiz yillik 
majburiy ta’lim joriy etilgan. sakkiz yillik maktab negizida to‘liq 
o‘rta ta’lim, gimnaziya, o‘rta kasb-hunar bilim yurtlari va maktablar 
faoliyat yuritadi. Ular malakali ishchilarni tayyorlaydi. Chexiyada 
23 ta oily o‘quv yurti bor.  Yiriklari: Praga universiteti, Politexnika 
instituti, Iqtisodiyot instituti, Tasviriy san’at akademiyasi, Musiqa 
san’at akademiyasi, Brno, olomouts shaharlaridagi universitetlar, 
ostravadagi konchilik instituti va boshqalar. Yirik kutubxonalari: 
Praga universiteti kutubxonasi, Ya.A. komenskiy nomidagi ped. 
Davlat kutubxonasi, ostrava, olomouts, Plzen va boshqa shahar-
larda kutubxonalari bor. Chexiyada bir qancha muzey va galereyalar 
ham mavjud
75
.