Музаффар бми


Normandlar manzilgohlari. XI-XII asrlar



Download 453,1 Kb.
Pdf ko'rish
bet5/12
Sana13.09.2021
Hajmi453,1 Kb.
#172956
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Bog'liq
xi xv asrlarda angliyaning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi (1)

Normandlar manzilgohlari. XI-XII asrlar. 


 

22

va  botqoqliklarni  quritib,  haydaladigan  yerlarni  ko’paytiradilar. 



Flandriya  va  Italiyada  Angliya  yungiga  ehtiyoj  kuchayishi  tufayli 

chorvachilik rivojlanib bordi( ayniqsa qo’ychilik.)  XIII asrda shaharlar 

aholisining  ko’payishi  tufayli  qishloq  xo’galik  mahsulotlariga,  ayniqsa 

g’allaga  talab  oshadi.  Natijada  feodal  va  dehqon  xo’jaliklari  bozor 

munosabatlariga keng kirib boradi. 

XII  asr  oxiri-XIII  asrda  muntazam  ichki  iqtisodiy  aloqalar 

mustahkamlanadi. XIII asrda ichki milliy bozor yaratilib,  London uning 

markaziga 

aylanadi. 

Qishloq 


xo’jaligi 

bilan 


shug’ullanuvchi 

hududlarning  erta  ma’lum  bir  mahsulotga  ixtisoslashuvi  mamlakat 

ichida  savdo  munosabatlarining  erta  rivojlanishiga  yordam  beradi. 

Janubiy,  Markaziy,  Sharqiy  Angliya  –  g’alla,  Shimol  va  G’arbiy 

hududlarda    chorva  mahsulotlari  va  yung  etishtirgan.  Tovar  -  pul 

munosabatlarining  rivojlanishi  xo’jalikning  barshchina-krepostnoylik 

tizimini  yemirib,  ko’plab  xo’jaliklarda  pul  rentasiga  o’tiladi.  Bazi 

pomest`elarda  yerga  ishlash uchun   kotterlar  va  batraklarning  yollanma 

mehnatidan  foydalanilgan.  Yirik  pomest`elarda,  ayniqsa  cherkov 

votchinalarida  bozor  munosabatlari  ta`sirida  domenlar  kengaytirilgan, 

barshchina–krepostnoylik tartiblari  mustahkamlangan. Ko’proq qishloq 

xo’jalik  mahsulotlari  yetishtirish  uchun  jamoa  yerlari,  o’rmonlarni 

tozalash evaziga domen yеrlarni kengaytirganlar. 

XIII  asrda  pul  rentasi  tarqalishiga  qaramasdan  xo’jalikning 

barshchina  krepostnoylik  tartiblari  muhim  o’rin  tutgan.  Tovar-  pul 

munosabatlari  ta`siri  ostida  yirik  va  mayda  feodallar  o’rtasidagi  farq 

XIII asrda yana ham keskinlashadi. Endi farq fеodalning daromadi yoki 

yer  miqdori  bilan  emas,  balki  xo’jalik  faoliyati  va  siyosiy  pozitsiyasi 




 

23

bilan belgilanadi. XIII asrda tovar - pul munosabatlariga ritsarlar qizg’in 



kirib  boradilar.  Ularning  xo’jaligida  pul  rentasiga  o’tilib,  yollanma 

mehnatdan  foydalanilgan.  Ritsarlar  harbiy  ishlardan  xo’jalik  ishlariga 

o’tadilar. Ichki bozorni rivojlanishidan, qirol to’lovlarini qisqartirishdan 

va 


yirik 

feodallarning 

huquqini 

cheklashdan, 

davlatning 

markazlashuvidan 

manfaatdorlik 

ularni 


shaharliklar 

va 


erkin 

dehqonlarning  yuqori  tabaqasi  bilan  yaqinlashtiradi.  Shunga  ko’ra 

Angliyada  feodallar  sinfi  Frantsiyadagi  va  Germaniyadagi  kabi  yopiq 

toifaga aylanmaydi. Har bir erkin yer egasi 20 – 40 funt yillik daromadi 

bo’lsa,  ritsar  unvonini  qabul  qilib  dvoryanlar  qatoriga  qo’shilish 

mumkin  bo`lgan.  Baronlar  barshchina  usulini  va  toifaviy  imtiyozlarni 

saqlab qolishga harakat qilganlar. 

Angliyada hunarmandchilik va savdo markazi sifatida shaharlar X–

XI asrlarda paydo bo’ladi. Ammo eng qadimgi shaharlar Rim impеriyasi 

hukmronligi  yillarida  harbiy  istеhkom  va  lagеrlar  ko`rinishida  paydo 

bo`lgan  edi.  Masalan:  Kolchеstеr,  Manchеstеr,  Vinchеstеr,  Rotchеstеr. 

So`nggi  Rim  impеriyasi  yillarida  Gеorg  Vеbеr  ma'lumotiga  ko`ra, 

Britaniyada  28  ta  shahar  bo`lgan.  Biroq  bu  shaharlarning  ko`pchiligi 

anglo - saksonlar istilosi davrida vayron qilingan edi. 

«Dahshatli sud kitobi» ma'lumotlariga ko`ra Angliyaning 1,5 mln. 

aholisining  5%  ning  shaharlarda  yashaganligi  Angliyaning  qishloq 

xo`jalik  mamlakati  bo`lib  qolavеrganligini  ko`rsatadi.  Mavjud  80  dan 

ortiq  shahar  aholisi  dеhqonchilik  bilan  shug`ullanib,  qishloqlardan 

istеhkomlari  va  hokimlari  bilan  farq  qilar  edilar.  Hunarmandchilik 

asosan, London, Boston va York shaharlarida rivojlangan edi. Vilgеlm I 




 

24

hukmronligi  davrida  mamlakat  hududini  normandlar  uslubida  qurilgan 



to`rtburchak   ko`rinishdagi qal'alar   bosib   kеtdi. 

Normandlar  istilosi  davrida,    XI  –  XII  asrlarda  Angliya  va 

Normandiyaning  xo’jalik  va  savdo  aloqalari  rivojlanishi  shaharlar 

yuksalishiga  yordam  beradi.  Angliya  savdogarlarining  Normandiya, 

Flandriya  bilan  savdo  imkoniyatiga  keng    yo’l    ochiladi.  Flandriyaga 

angliyaliklar  yung,  qalay,  qo’rg’oshin  kеltirib  sotganlar.  Mamlakatning 

siyosiy  va  iqtisodiy  markaziga  aylangan  Londonning  ahamiyati  ortadi. 

XII  asrga  kеlib,  ya'ni  normandlar  istilosidan  kеyin    London  shahri 

mamlakatning  poytaxtiga    aylangan  edi.  Vinchester,  Boston, 

Stamford,York  yarmarkalarida  Flandriya,  Germaniya,  Italiya  va  boshqa 

mamlakatlardan kеlgan savdogarlarni ham uchratish mumkin edi. 

Normandlar hukmronligi o`rnatilib,  Angliyaning qit'a bilan aloqasi 

kuchaygandan  so`ng,  bu  yеrda  savdo  jadal  sur'atlar  bilan  taraqqiy  eta 

boshladi, yarmarkalar ko`plab tashkil etildi. XI asrda shaharlar soni 80 ta 

bo`lsa,  XIII  asr  o`rtalarida  Angliya  shaharlarining  soni  soni  166  taga 

еtdi.  Shunga  muvofiq  shahar  aholisining  soni  ham  ortib  bordi:  1086 

yildagi  hisobga  ko`ra,  mamlakat  barcha  aholisining  5%  shaharlarda 

yashagan bo`lsa, 1377 yilga kеlib bu ko`rsatkich 12% ni tashkil etdi. Bu 

vaqtga kеlib, London shahri aholisining soni 40 ming kishiga еtdi. 

Shuningdеk,  XIII  asrda  shaharlarning  mamlakat  ijtimoiy-iqtisodiy 

va  siyosiy  hayotidagi  ahamiyati  ham  oshib  boradi.  Shaharlarda  boylik 

to’planib  boradi,  davlat  solig’ining  asosiy  qismini  ular  to’lashgan. 

Shuning uchun qirol ular bilan hisoblashishga majbur edilar. XIII asrda 

200  ga  yaqin  shahar  iqtisodiy  va  siyosiy  huquqlari  ko’rsatilgan 

xartiyalarga  ega  ekanligi  buning  dalolatidir.  Shaharliklar  asta-sеkin 



 

25

qirollik  hokimiyatining  siyosiy  ittifoqchisi  bo`lgan  tabaqa  sifatida 



shakllana bordi. 

 

XIII  asr  mobaynida  shahar  oligarxiyasi  (savdogarlar,  sudxo’rlar) 



va shahar kambag’allari o’rtasida shahar boshqaruvida qatnashish uchun 

kurash davom etadi. Harmandchilikning dastlabki va kеng tarqalgan turi 

bu  yеrda  jundan  buyumlar  tayyorlash  va  movutchilik  hisoblangan.  Jun 

ishlab  chiqarish,  jun  buyumlari  tayyorlash  va  movut  tayyorlash  kasbi 

Angliyada  qadim  vaqtlardan  bеri  mavjud  edi.  Jundan  tayyorlanadigan 

matolarni  ishlab  chiqarish  tashqaridan  xom  ashyo  kеltirishga  bog`liq 

emasligi bu sohaning rivojlanishiga asosiy sabab edi. 

Qo`ychilikning  erta  rivojlanishi  Angliyada  normandlar  kеlishdan 

ancha  oldin,  qishloq  movutchiligining  kеng  tarqalishiga  olib  kеldi. 

O`sha  vaqtda  movutchilik  uy  sanoati  ko`rinishida  mavjud  bo`lib,  yirik 

yеr  egaligidagi  «Qo`shimcha  ishlab  chiqarish»  edi.  Shaharlarda 

jamlangan  movutchilik  o`zining  ijtimoiy-iqtisodiy  xususiyatiga  ko`ra 

qishloq  movutchiligidan  farq  qilardi.  Bu  endi  yеr  egaligidagi 


Download 453,1 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish