Muxammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti urganch

I BOB. WEB ILOVA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA
1.1.Web ilova printsiplari
Dastlabki web-sahifalar juda sodda tuzilishga ega bo’lib, ular matnni formatlash
va gipеrko’rsatkichlardan tarkib topgan edi. Web tеxnologiyalar rivojlanishi
natijasida Web sahifalar tarkibida Plug-in dasturlar joylashtirila boshlandi, natijada
Web sahifalarga intеr faol xususiyati bеrildi. Web tеxnologiyalarning rivojlanishining oxirgi natijalaridan biri bu skript tillaridir (Script Languages). Ularni ishlatishdan maqsad Web sеrvеrining ishini еngillashtirish, xar-xil ishlar uchun Web sеrvеrini bеzovta qilmasdan, bunday masalalarni foydalanuvchi kompyutеrining o’zida yaratishdir. Web tеxnologiyasining oxirgi erishgan yutuqlaridan biri dinamik Web sahifalardir. Dinamik Web sahifalar CGI dasturlar bilan bеvosita bog’liq bo’lib, CGI dasturlar sеrvеrda joylashgan va sеrvеr imkoniyatlarini ishlatuvchi dasturlardir. Ular sеrvеrga kеlgan so’rovlarni qayta ishlaydi va qayta ishlash natijasida yangi Web sahifa hosil bo’ladi.
Bepul va ochiq manbali kodlar: Web ilovasini ishlab chiqishda keng tarqalgan otkazmalar va o'zgarishlarni qabul qilish uchun, ochiq manbali kodlar ishlatish tavsiya etiladi. Bu, ommaviy o'rindagi murakkab muammolar va iste'molchilar tomonidan qo'llaniladigan ochiq manbali loyihalarni yaratish imkoniyatini beradi.
Bepul va ochiq manbali kodlar: Web ilovasini ishlab chiqishda keng tarqalgan otkazmalar va o'zgarishlarni qabul qilish uchun, ochiq manbali kodlar ishlatish tavsiya etiladi. Bu, ommaviy o'rindagi murakkab muammolar va iste'molchilar tomonidan qo'llaniladigan ochiq manbali loyihalarni yaratish imkoniyatini beradi.
Arzonlik va tezlik: Web ilovalarni ishlab chiqishda, ilova tovushlarini va qo'llaniluvchilar to'g'risida ma'lumotlarni saqlash uchun serverlar bilan bog'liq bo'lib, shuningdek, ko'p foydalanuvchilarni qo'llab-quvvatlash imkoniyatini beradigan hosting xizmatlaridan foydalanish ham muhimdir. Bundan tashqari, tez va samarali ishlash uchun effektiv backend va frontend texnologiyalardan foydalanish ham juda muhimdir.
Responsive design: Web ilovalarni ishlab chiqishda, iste'molchilarning turli qurilmalarda (masalan, kompyuter, planshet, mobil telefonlar) to'g'ri ko'rinadigan va foydalanish imkoniyatiga ega bo'lgan responsive (moslashtirilgan) dizayn yaratish tavsiya etiladi. Bu, foydalanuvchilarga ergonomik va samarali tajriba berish imkonini beradi.
Usability (foydalanishga qulaylik): Web ilovalarni ishlab chiqishda, foydalanuvchilar uchun oson, aniqligi yuqori va qulay tajriba yaratishga e'tibor berish tavsiya etiladi. Ma'lum bir maqsadda ilovani qo'llash, ma'lumotlarni qidirish, ro'yxatdan o'tish va boshqa jarayonlar uchun intuitiv interfeyslar yaratish bu prinsiplar orasida bo'lishi kerak.
Xavfsizlik: Web ilovalarni ishlab chiqishda, foydalanuvchilarning shaxsiy ma'lumotlarini (parollar, kredit kartasi ma'lumotlari, shaxsiy ma'lumotlar, joriy manbalardan foydalanish, o'zgartirishlar kiritish, va boshqalar) himoyalash uchun xavfsizlik prinsiplariga e'tibor berish tavsiya etiladi. Kriptografiya, kerakli protokollar bilan fayllarni yuklash, yuborish va saqlash, dostlik tahlilidan foydalanish kabi xavfsizlik tadbirlarini qo'llash tavsiya etiladi.
Optimalizatsiya: Web ilovalarni ishlab chiqishda, yuklanish va ishlash tezligini oshirish uchun texnologik optimallashtirishlar kiritish tavsiya etiladi. Bu, rasmiylik, CSS va JavaScript fayllarini qisqartirish, rasmlarni optimallashtirish, kiritilayotgan ma'lumotlar sonini minimalizatsiya qilish, server tarafdagi optimallashtirishlarni amalga oshirish, HTTP so'rovlarni kompressiyalash va boshqalar kabi usullardan foydalanishni o'z ichiga oladi.
Evolyutsiya: Web ilovalar dinamik tarzda rivojlanishi mumkinligini o'z ichiga oladi. Ilovaning mustaqil qismi (backend) va interfeysi (frontend)ning tahlil, dizayn va imkoniyatlarini yangilash uchun texnologik rivojlanishni qabul qilishi kerak.
Bu prinsiplar web ilovalarni yaxshi ko'rsatish, foydalanuvchilarni qo'llab-quvvatlash va dolzarblikni oshirishga yordam beradigan yuzlab asosiy printsipalardir. Bu bo'limda keltirilgan prinsiplar ommaviy va loyihaga xos kelishuvlar bilan ham o'zgartirilishi mumkin.