Muvofiqlashtirish xududiy boshqarmasi urganch kopyuter texnologiyalari texnikumi

2-mavzu. Buxgalteriya balansi, uning tuzilishi va mazmuni.

1. Buxgalteriya balansi haqida tushuncha, uning tuzilishi, mazmuni hamda ahamiyati.

2. Xo‘jalik mablag‘lari va ularning tashkil topish manbalarini turiga, joylashishiga va tarkibiga qarab turkumlash, xo‘jalik jarayonlari va xo‘jalik muomalalari to‘g‘risida tushuncha.
3. Xo‘jalik muomalalari ta’sirida balansda sodir bo‘ladigan o‘zgarishlar.
4. Balans moddalari bilan buxgalteriya schyotlar orasidagi o‘zaro bog‘liqlik.
5. Balansga tegishli bo‘lgan moliyaviy hisobot elementlari.
2.1. Buxgalteriya balansi haqida tushuncha, uning tuzilishi, mazmuni va ahamiyati
Korxona va tashkilotlarda xo’jalik faoliyatini boshqarish bevosita mablag’larning holatiga, ulardan foydalanish darajasiga, mablag’larning aylanish tezligiga bog’liqdir. Balansni iqtisodiy jihatdan olganda xo’jalik mablag’larini joylanishi va tashkil topish manbalari bo’yicha bir-birga tengligini ta’minlaydi deb aytish maqsadga muvofiqdir.
Mablag’lar holatidagi o’zgarishlar ularning turlari bo’yicha buxgalteriya hisobi schyotlarida o’z ifodasini topadi va har oyning oxirida har bir mablag’ning oy davomidagi o’zgarishi, oy oxiriga bo’lgan qoldig’i hisob-kitob qilinadi. Demak, buxgalteriya hisobi schyotlari mablag’ turlari bo’yicha mulk egasiga etarli ma’lumotlarni beradi. Lekin bu ma’lumotlarda mablag’larning joylanishi ularni moddiy javobgar shaxslar bo’yicha taqsimlanganligini ko’rsatib beradi, ammo ularning qaysi mablag’lar hisobiga tashkil qilinishi ham mulkdor uchun zaruriyati yuqori.
Korxona va tashkilotlar mulkchilik shaklidan qat’iy nazar tegishli faoliyat
ko’rsatish jarayonida xom ashyo bir turdan ikkinchi bir turga aylanadi.
Buxgalteriya hisobida har bir mablag’ning harakati turlari bo’yicha hisob-kitob qilinadi va hisobot davri oxiriga mablag’lar holati bo’yicha to’liq ma’lumotni olish imkoniyatini beradi.
Buxgalteriya hisobida ifoda qilingan mablag’lar harakati bo’yicha mablag’larning joylanishi va tashkil topish manbala ri bo’yicha ma’lumotlarni umumlashtirish maqsadida balans tuziladi.
Buxgalteriya balansi - pulda ifodalangan va muayyan sanaga xo’jalik
mablag’larining turlari va tashkil topish manbalari bo’yicha iqtisodiy guruhlashtirish va
umumlashtirish usulidir.
Balans yordamida korxona va tashkilotlarning o’ziga taalluqli mablag’lari, qarzga olingan mablag’lari, vaqtinchalik foydalanishga olingan mablag’lari to’g’risida aniq ma’lumotga ega bo’lish mumkin, ikkinchidan mablag’lar holatini nazorat qilish imkoniyatini bersa, uchinchidan mablag’ turlarini o’rganish uchun asos hisoblanadi.
Buxgalteriya balansini tuzish, unda iqtisodiy ma’lumotlarni umumlashtirish tartibi O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi tomonidan belgilanadi va tartibga solinadi. Buxgalteriya balansida korxona va tashkilotlarning mablag’lari joylanishi va tashkil topish manbalari bo’yicha tartibga solinadi.
Demak, buxgalteriya balansi yordamida korxona va tashkilotlar tasarrufida bo’lgan mablag’lar harakati ikki jihat bilan, ya’ni mablag’larni joylanishi va ularni tashkil topish manbalari bilan taqqoslangan holda o’rganiladi. Buxgalteriya balansi ikki tomondan, uning chap tomoni aktiv, o’ng tomoni esa passiv deb aytiladi. Buxgalteriya balansini tuzilishini quyidagi sxemada ko’rish mumkin.