Mutolaa madaniyati va ritorika

Notiqlik san’ati rivojlanishiga katta hissa qo‘shgan olimlardan yana biri Platondir (427-347). Platon dialoglari o‘ziga xos falsafiy dramalar bo‘lib, ular juda ko‘p obrazlar bilan boyitilgan, mazmunan chuqur, shaklan esa juda silliqdir. Mantiqiy izchil va nozik qochirimlarga boy dialoglar tinglovchini o‘ziga rom qiladi. Platon notiqlik san’atini bahslashuv usullari bilan yanada boyitdi va mantiqan kuchaytirdi. Platonning notiqlik san’atiga bag‘ishlangan asosiy asari «Teatet»dir. Unda asosiy o‘rinni donishmandlik egallaydi. Platon donishmandlikni juda hurmat qilgan va olamni donishmandlarsiz tasavvur qila olmagan. Shu bois u donishmandlikni sofizm, ya’ni so‘zi bilan kuchli, bahslarda chiniqqan shaxslar deya ta’riflaydi. Platon quruq so‘zni yomon ko‘rgan, ayniqsa pul uchun bahslashadiganlarni qattiq tanqid qilgan. Uning fikricha, jiddiy masalalarda hazilga, aldovga o‘rin bo‘lmasligi kerak. Notiqlik biron maqsadga qaratilishi, sof, haqiqiy bo‘lishi kerak. U odamlarni lol qoldirib, ularni nutq quliga aylantirishi lozim. U notiqni shifokorga tenglashtirgan, ya’ni shifokor bemorning ahvolini dori-darmon bilan o‘zgartirsa sofist – fikrlar bilan o‘zgartiradi. Platonning «Sofist», «Gorgiy» asarlari ham notiqlik san’atiga bag‘ishlangan. Bu asar-larda notiqlikka bilim va tarbiya, donishmandlik va ezgulikni shakllantirish vositasi sifatida qaraydi.