Mutaxassis xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

 
BOSHQARUV FAOLIYATIDAGI PSIXOTEXNIKALAR 
1-usul: Ma‘muriy boshqaruv organlari rahbarligiga da‘vogarlarni autopsixologik 
kompetensiyasining rivojlanishi (A.Derkach) 
 
Autopsixologik kompetensiyaning bosqichlari 
 
autopsixologik kompetensiyaning 
bosqichlari 
o„zini-o„z 
rivojlantiris
h motivi 
o„zi haqidagi 
bilimlar 
o„zlikni 
o„zgartirish 
ko„nikmasi 
anglanmagan autonokompetensiya 
– 
– 
– 
anglangan autonokompetensiya 
– 
– 
– 
anglanmagan autokompetensiya 
+ 
+ 
– 
anglangan autokompetensiya 
+ 
+ 
– 
 
Kuchli va kuchsiz tomonlar diagnostikasi 
Qobiliyatlar 
Kuchli tomonlar / + 
Kuchsiz tomonlar / – 
Professional bilim va 
malaka 
 
 
Ijtimoiy va kommunikativ 
bilimlar 
 
 
Shaxsiy individual 
qobiliyatlar 
 
 
Rahbarlik qobiliyati 
 
 
Intellektual qobiliyat, 
ishchi usullar 
 
 
Boshqa qobiliyatlar 
 
 
 
Mening shaxsiy muvaffaqiyatlarim 

---

 
241 
№ 
Ishda, shaxsiy hayotda va boshqa 
jabhalardagi mening yutuqlarim, 
muvaffaqiyatlarim 
Qanday psixologik sifatlar hisobiga 
men ularga erishdim 
1. 
 
 
2. 
 
 
3. 
 
 
4. 
 
 
5. 
 
 
 
Mening muvaffaqiyatsizliklarim 
 
Ishda, shaxsiy hayotda va 
boshqa jabhalardagi mening 
muvaffaqiyatsizliklarim, 
omadsizliklarim 
Menda 
uchramaydigan 
qobiliyatlar 
Nimalar hisobiga 
muvaffaqiyatsizliklarni yengib 
o„tdim 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Men konsepsiyasining diagnostikasi 
 
№ 
Rollarning an‟anaviy nomlanishi 
Rollarning foydaliliroq nomlanishi 
1. 
 
 
2. 
 
 
3. 
 
 
4. 
 
 
5. 
 
 
 
Shaxs tipologiyasi 
Shaxs tiplari / 
belgilari 
Motivatsiya 
Emotsiyalar 
Kognitiv 
uslub 
Muloqot 
Xavotirli 
introvertlar 
(ta‘sirchan) 
Mag‗lubiyat-
dan qochish 
motivatsiyasi. 
Nizolardan 
chetlashish. 
Shaxsiy 
kutilmalarga 
asoslangan 
Atrof-muhit 
ta‘siriga 
depressiv-
xavotir re-
aksiyalar 
Verbal ta-
fakkur. 
Mazmun 
va 
mohiyatga 
erishish. 
Nutqiy 
ma‘lumot-
Tor doiradagi shaxs-
lar bilan iliq muno-
sabatlarni saqlash 
ehtiyoji 

---

 
242 
ustanovka 
larni 
umum-
lash-tirish 
Xavotirli 
ekstrovertlar 
Emotsional jalb 
qilish. 
O‗zini na-
moyon etish 
Vaziyatlarni 
dramalashti-
rish. 
Kuchli 
emotsiyalar. 
Fiziologik 
namoyon 
bo‗lishlar 
Ko‗rgazm
ali-obrazli 
tafakkur. 
Hissiy 
yaxlitlik, 
badiiy 
idrok 
Munosabatga jalb 
etish. 
Simpatiyaga ega 
bo‗lish orqali tan 
olinishga intilish 
Xavotir 
bo‗lmagan 
introvertlar 
(rigid) 
O‗z fikriga 
qat‘iyatlilik. 
Qiziqishla-rini 
saqlay bilish 
Muammolar-
dan uzoqla-
shish nati-
jasida nega-tiv 
ta‘sir-larning 
to‗planishi 
Formallas
h-gan 
tafak-kur. 
Formulalar
, 
chizmalar, 
raqamlar 
bilan ish-
lash 
qobili-
yatining 
ustuvorligi 
Munosabat-lardan 
uzoq-lashishni 
keltirib chiqaruvchi 
sub‘ekti-vizm 
Xavotir 
bo‗lmagan 
ekstrovertlar 
Muvaffaqi-
yatga erishish 
motivatsiyasi. 
O‗zini-o‗zi 
namoyon qi-
lish. 
Liderlikka 
intilish. 
O‗ziga yuqori 
baho berish 
O‗zini-o‗zi 
tan olishga 
intilish. 
Optimizm. 
Hayotda 
tasdig‗ini 
topgan 
emotsiyalar 
Tajribani 
belgilaydi-
gan yaxlit-
lashgan in-
tuitiv ta-
fakkur. 
Prognostik 
tafakkur 
Mustaqil-likka va 
liderlikka intilish. 
Faoliyat yuzasidan 
bo‗ladigan 
aloqalarda yuqori 
darajadagi ish-
bilarmonlik 
 

---

 
243 
2- usul: Rahbar shaxsining ijtimoiy-psixologik xususiyatlarini professional talablar 
darajasida o‗rganish 
Rahbarning professional-mutaxassislik sifatlari 
№ 
Tushunchalar mohiyati 
Ball 
1 
Ilmiy mushohada qilish va tadbirkorlik faoliyati 
 
2 
Professional ziyraklik 
 
3 
Mustaqillik 
 
4 
Aqlning tanqidiyligi 
 
5 
Axborotlarni yig‗ish va tahlil qilish faoliyati 
 
6 
O‗z fikrini ifodalay olish uquvchanligi 
 
7 
Kuzatuvchanlik qobiliyati 
 
8 
So‗z va lug‗at boyligi 
 
Rahbar shaxsining g‗oyaviy-siyosiy sifatlari 
№ 
Tushunchalar mohiyati 
Ball 
1 
Prinsipiallik  
 
2 
Siyosiy savodxonlik 
 
3 
G‗oyaviy e‘tiqod 
 
4 
Jamoat ishlarida faol qatnashish 
 
5 
O‗z ijtimoiy burchini anglash 
 
6 
Tarbiya muammosini muhimligini tushunish 
 
7 
Ijtimoiy-siyosiy masalalar bo‗yicha mulohaza yuritishga 
uquvchanlik 
 
8 
Tashkilotchilik qobiliyati 
 
 
Shaxsning boshqaruvchilik sifatlari 
 
№ 
Shaxs sifatlari 
Ha 
Yo„q 
№ 
Shaxs sifatlari 
Ha 
Yo„q 
1  O‗ziga ishonch 
 
 
31  Tez qaror qa-bul 
qiladigan 
 
 
2  Yon bera olish 
 
 
32  O‗zgalar dar-dini 
his qiladigan 
 
 
3  Yordam berish-ga 
hozirlik 
 
 
33  Samimiy 
 
 
4  O‗z nuqtai na-zarini 
himoya qilish 
 
 
34  O‗ziga ortiqcha 
ishonadigan 
 
 
5  Quvnoqlik 
 
 
35  O‗zgalar ko‗ng-
lini oladigan 
 
 
6  Tundlik 
 
 
36  Kibor 
 
 
7  Mustaqillik 
 
 
37  Hukmron 
 
 
8  Uyatchanlik 
 
 
38  Ovozi past 
 
 
9  Vijdonlilik 
 
 
39  Jozibali 
 
 
10  Xushbichimli-lik 
 
 
40  Erkakcha 
 
 
11  Mayinlik 
 
 
41  Ko‗ngilchan 
 
 
12  Kelishgan 
 
 
42  Tantanavor, jiddiy   
 
13  O‗jar 
 
 
43  Mustaqil mavqeli 
 
 
14  Xushomadgo‗y 
 
 
44  Yumshoq 
 
 

---

 
244 
15  Omadli 
 
 
45  Sodiq do‗st 
 
 
16  Kuchli shaxs 
 
 
46  Agressiv, 
urushqoq 
 
 
17  Sadoqatli 
 
 
47  Ishonuvchan, 
laqma 
 
 
18  G‗ayri oddiy 
 
 
48  Ishi samarasiz 
 
 
19  Kuch 
 
 
49  O‗z ortidan er-
gashtiradigan 
 
 
20  Ayollik ibosi 
 
 
50  Beg‗am, loqayd 
 
 
21  Ishonchli 
 
 
51  Moslashuvchan 
 
 
22  Mulohazali 
 
 
52  O‗ziga xos 
o‗zgacha 
 
 
23  O‗zgalarga hamdard   
 
53  So‗kina 
olmaydigan 
 
 
24  Rashkchi 
 
 
54  Betartib 
 
 
25  Liderlikka qodir 
 
 
55  Raqobatchi 
 
 
26  Odamlarga 
g‗amxo‗r 
 
 
56  Bolalarni sevuvchi   
 
27  To‗g‗rilik, 
haqqoniylik 
 
 
57  Taktikaga ega, 
mulozamatli 
 
 
28  Tavakkalchi 
 
 
58  Izzattalab 
 
 
29  O‗zgalarni tushunish   
 
59  Bosiq 
 
 
30  Pismiq 
 
 
60  An‘analarga sodiq, 
norma-larga 
bo‗ysunuvchan 
 
 
 
3- usul: Muvaffaqiyatga erishish motivatsiyasini tashxis qilish (T.Elers) 
Yo„riqnoma, Quyida berilgan 41 ta savol “ha” yoki “yo„q” deb javob bering. 
1. 
Ikkita  ishdan  birini  zudlik  bilan  bajarish  yoki  ularni  tanlash  kerak  bo‗lsa,  yaxshisi 
tezda unga kirishib, bajarib qo‗ya qolgan afzal. 
2. 
Berilgan  topshiriqni  100%  yaxshi  bajara  olmayotganligimni  sezsam,  juda 
qayg‗uraman. 
3. 
Ishlayotgan  vaqtimda  shunday  berilib  ketamanki,  go‗yoki  hamma  narsa  shunga 
bog‗liqday. 
4. 
Muammoli vaziyat paydo bo‗lganda, men qaror chiqarishga shoshilmayman. 
5. 
Ikki kun surunkali ishsiz qolsam, halovatimni yo‗qotaman. 
6. 
Ba‘zi kunlari mening muvaffaqiyatlarim o‗rtachadan past bo‗ladi. 
7. 
Men o‗zimga boshqalarga qaraganda ancha talabchanman. 
8. 
Men boshqalardan ko‗ra saxovatli, mehribonroq odamman. 
9. 
Qiyin  topshiriqni  bajarishdan  bosh  tortgan  paytlarimda,  odatda  men  o‗zimdan 
koyiyman, chunki bilamanki, agar o‗sha ishga kirishganimda bajargan bo‗lardim. 

---

 
245 
10.  Ishlash davomida men tez-tez dam olib turishga ehtiyoj sezaman. 
11.  Tirishqoqlik va tinmaslik – mendagi asosiy sifat emas. 
12.  Mening mehnatdagi yutuqlarim doim ham bir xil emas. 
13.  Men bevosita o‗zim bajarayotgan ish emas, balki boshqa ishlar ko‗proq yoqadi. 
14.  Maqtovdan ko‗ra tanqid meni ko‗proq ishlashga majbur qiladi. 
15.  Meni hamkasblarim ishchan deb hisoblashlarini yaxshi bilaman. 
16.  Ishdagi qiyinchiliklar mening qarorlarimni yanada qat‘iylashtiradi. 
17.  Mening nafsoniyatimga tegish juda ham oson. 
18.  Boshqalar mening ilhomsiz, tashabbussiz ishlayotganimni sezishadi. 
19.  Biror ishni bajarayotganimda men boshqalarning madadiga tayanmayman. 
20.  Men ba‘zan hozir qilishim mumkin bo‗lgan ishni keyinga qoldiraman. 
21.  Odam faqat o‗ziga ishonishi kerak. 
22.  Hayotda puldan ham muhim bo‗lgan narsa deyarli yo‗q. 
23.  Muhim  biror  topshiriqni  bajarish  kerak  bo‗lganda  men  doimo  boshqa  barcha 
tashvishlarni unutaman. 
24.  Men ko‗pchilikka qaraganda, unchalik izzattalab emasman. 
25.  Ta‘til oxirida men oldatda yaqinda ishga chiqishimni o‗ylab quvonaman. 
26.  Menga ish yoqsa, uni men boshqalarga nisbatan malakaliroq bajaraman. 
27.  Men ishga kirishib ketadigan insonlar bilan til topishim osonroq bo‗ladi. 
28.  Ishim yo‗q paytlarda men o‗zimni behalovat his qilaman. 
29.  Men boshqalarga nisbatan mas‘uliyatli ishlarni tez-tez bajarishga to‗g‗ri keladi. 
30.  Qaror chiqarish mas‘uliyati menga yuklansa, yaxshiroq bajarishga intilaman. 
31.  Mening do‗stlarim meni ba‘zan dangasa deb hisoblashadi. 
32.  Ma‘lum ma‘noda mening yutuqlarimda hamkasablarimning ulushi bor. 
33.  Rahbarning ra‘yini qaytarishdan foyda yo‗q. 
34.  Ba‘zan qanday ish bajarish kerakligini ham bilmaysan. 
35.  Ishim yurishmay qolgan paytlarimda men betoqai bo‗lib bezovtalanaman. 
36.  Men odatda o‗z yutuqlarimga kam e‘tibor beraman. 
37.  Boshqalar bilan ishlayotgan paytlarimda mening yutuqlarim boshqalarnikidan ko‗proq 
va sezilarliroq bo‗ladi. 
38.  O‗z bo‗ynimga olgan ko‗pgina ishlarni men oxiriga yetkaza olmayman. 
39.  Men ishi juda ko‗p bo‗lmagan odamlarga havas qilaman. 
40.  Men hokimiyatga intilgan va amalparastlarga havas qilmayman. 
41.  Men  o‗z  yo‗limning  to‗g‗riligiga  shubha  qilmasam,  uni  amalga  oshirish  yo‗lida  hech 
narsadan toymayman. 
 
KALIT: 
Siz quyidagi savollarning ―ha‖ javoblari uchun 1 baldan oldingiz: 
2,3,4,5,7,8,9,10,14,15,16,17,21,22,25,26,27,28,29,30,32,37,41. 
quyidagilarga ―yo‗q‖ deganingiz uchun ham 1 baldan oldingiz: 
6,13,18,20,24,31,36,38,39. 
Nihoyat,  1,11,12,19,23,33,34,35,40  savollarga  berilgan  javoblar  hisobga  olinmaydi. 
Endi to‗plagan ballaringizni hisoblang. 
NATIJA: 
1 baldan 10 balgacha – muvaffaqiyatga nisbatan juda past motivatsiya; 
11 baldan 16 balgacha – o„rta darajadagi motivatsiya; 
17 baldan 20 balgacha – anchagina yuqori motivatsiya; 
21 baldan yuqori – muvaffaqiyatga nisbatan o„ta yuqori motivatsiya. 

---

 
246