Mutaxassis xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

uchun  

 
tinglovchilarni 
besh 
kishilik 
kichik 
guruhlarga 
birlashtiriladi  

 
tinglovchilardan quyidagi keysni o‗qib chiqish so‗raladi.  
 
Ta'lim boshqaruv organlari va maktab ma'muriyati tomonidan ko‗plab qarorlar qabul 
qilinadi  va  ular  orasida  o‗qitish  va  o‗qishga  bevosita  ta'sirga  ega  bo‗ladiganlari  muhim 
ahamiyat  kasb  etadi.  1980-yillarning  boshlarida  Avstraliya,  Kanada,  Finlyandiya,  Gong-
Kong  (Xitoy),  Isroil,  Singapur,  Ispaniya,  Shvetsiya  va  Birlashgan  Qirolliklardagi  ta'lim 
tizimlari  maktablarga  o‗quv  dasturi  va  o‗z  imkoniyatlari  va  zaxiralarini  taqsimlash  va 
ulardan  foydalanish  bo‗yicha  qarorlash  qabul  qilish  uchun  keng  vakolatlar  berdilar. 
Bunday  qadam  qo‗yilishi  shundan  kelib  chiqdiki,  ba'zi  maktab  o‗quvchilarining 
o‗qishdagi ehtiyojlarini yaxshiroq biladigan  va o‗zini ortiqcha  vazifalar bilan yuklangan 
deb sezmagan holda, puxta o‗quv dasturi, ichki baholash va hisobot mexanizmlarini tuza 
oladigan/qayta  tuza  oladigan  va  qo‗llay  oladigan  yuqori  malakali  o‗qituvchilarga  va 
kuchli  rahbarlarga  ega  ekanligidan.  Bunday  boshqaruvga  asoslangan  maktab 
direktorlarining  qaror  qabul  qilishdagi  va  hisobot  berishdagi  o‗sib  borayotgan 
mas'uliyatini,  va  ba'zi  hollarda,  o‗qituvchilar  va  bo‗lim  boshliqlarining  boshqaruv 
mas'uliyatlarini  jalb  etadi.  Hozircha,  turli  davlatlarning  ta'lim  tizimlari  maktablarga 
berilgan mustaqillik darajasi bo‗yicha farq qiladilar.  
PISA  2015  maktab  rahbarlari,  o‗qituvchilar,  mahalliy  va  hududiy  boshqaruv 
organlari,  mamlakat  miqyosidagi  boshqaruv  idoralaridan  maktab  ichki  resurslarini 
boshqarish  (o‗qituvchilarni  tayinlash  va  bo‗shatish;  o‗qituvchilarning  maoshlarini 
belgilash  va  oshirishni;  maktab  byudjetini  tuzish  va  ularni  maktab  bo‗yicha  taqsimlash), 
o‗quvchilarni  baholash,  ichki  tartib  qoidalarini  belgilash  (dars  qoldirishga  nisbatan 
munosabat  bildirish)  siyosatlarini  o‗rnatish  uchun  aytarli  darajada  mustaqillik  va 
mas'uliyatga egami yoki yo‗qligi haqida so‗rov o‗tkazdi.  
So‗rovda  ishtirok  etgan  OECDga  a'zo  mamlakatlar  ichida  xodimlarni  ishga  yollash 
bo‗yicha  mustaqillikka  ega  direktorlar  ishlaydigan  maktablar  aksariyatni  tashkil  etadi 
(bunday maktablarda so‗rovda ishtirok etgan davlatlarning 70% o‗quvchilari o‗qiydilar), 
o‗qituvchilarni  ishdan  olish  bo‗yicha  mustaqillikka  ega  direktorlar  (bunday  maktablar 
57%ni  tashkil  etadi)  aksariyat  maktablarni  tashkil  etsa,  so‗rovda  ishtirok  etgan 
maktablarning chorak qismidan kami (20%)  o‗qituvchilarning boshlang‗ich maoshlarini 
belgilash  bo‗yicha  yoki  maoshni  oshirish  bo‗yicha  (23%)  mustaqillikka  egadirlar. 
Shuningdek, so‗rovda ishtirok etgan maktablarning yarmidan ko‗prog‗i byudjet masalalari 
bo‗yicha,  jumladan  maktab  ichida  byudjet  qanday  taqsimlanishi  kerakligi,  tartib-

---

 
121 
qoidalarga rioya etilishi, baholash va darsga kiritish masalalari bo‗yicha salmoqli vakolat 
va  mas'uliyatga  ega,  deb  aytgan  maktablardir.  Ta'lim  tizimlari  orasida  o‗qituvchilarni 
ishga  olish  va  bo‗shatish  bo‗yicha  vakolatlar  va  mas'uliyatdagi    farq  ancha  kattadir. 
Gretsiya,  Iordaniya,  Tunis  va  Turkiyada  maktablarning  o‗n  foizdan  kami  ishga  yollash 
bo‗yicha  salmoqli  vakolat  va  mas'uliyatga  ega  deb  aytgan  maktablardir,  Chexiya 
Respublikasi,  Islandiya,  Chernogoriya  va  Shvetsiyada  barcha  maktab  direktorlari  ana 
shunday vakolat va mas'uliyatga egaman, deb aytganlar.