Mutaxasislik fanlarni o‘qitish metodikasi

d) Kredit-modul tizimida auditoriya va mustaқil soatlar
Talaba va ўқituvchilarda ushbu umumiy ўқish yuklamasining aynan қancha қismi dars, auditoriya soatlariga tўғri keladi, degan savol tuғilishi mumkin. ECTS kredit-modulg’ қoidalari bu masala bўyicha aniқ talab yoki chegara belgilamagan. Bunga kўp sabablarni keltirish mumkin. Masalan, tahlim jarayonlari yoki modulg’ ҳar doim ҳam ўz tarkibiga auditoriya soatlarini қamrab olavermaydi. Bunga

13 -1699Tmisol қilib ўқuv dasturidagi bitiruv amaliyoti, diplom ishi va shu kabi ўқish

elementlari va modullarni keltirishimiz mumkin. Kўrib turganingizdek,

bunday ўқish elementlarida auditoriya soatlari bўlmaydi.

Lekin ECTS kredit-modulg’ tizimida faoliyat yuritadigan universitetlar

amaliyotini taҳlil қilganimizda, ularning aksariyatida auditoriya soatiga ega bўlgan fan va modullarda auditoriya va mustaқil ўқish soatlari nisbati ўrtacha 40 foizga 60 foiz ekanligini kuzatishimiz mumkin. Bu nisbat boshқacha қilib aytganda 1 : 1.5 tўғri keladi. Yahni, talaba muayyan fan bўyicha belgilangan ҳar 1 soat dars uchun unga darsdan tashқarida bir yarim soat mustaқil ўқishi, tayyorlanishi kerak bўladi.

Bunda OTM 1 kredit uchun 30 soatlik ўқish yuklamasi belgilagan bўlsa, undan 12 soati (30*40%=12) auditoriya soatlari, 18 soati (30*60%=18) esa talabaning mustaқil ўқish soatlariga tўғri keladi. Ushbu taқsimot asosida 6 kreditlik fan ўқish yuklamasini aniқlaydigan bўlsak, talaba ushbu fan bўyicha belgilangan kreditlarni қўlga kiritish uchun semestr davomida 72 soat ((30*6)*40%=72)) auditoriya darslarini, 108 soat ((30*6)*60%=108)) uyda va kutubxonada mustaқil ўқish yuklamasini bajarishi kerak bўladi. ECTS kredit-modulg’ tizimida bir auditoriya akademik soat 45-60 minutga teng.


Yuқoridagi қoidalardan shuni tushunishimiz mumkinki, ECTS kredit-modulg’ tizimida talabaning bilim olish vaқti tushunchasi dars vaқti tushunchasi bilan cheklanib қolmasdan, talaba ўқish uchun sarflagan umumiy vaқt bilan ўlchanadi. Unda yana bilimning manbai faқat ўқituvchi yoki auditoriya emasligiga ishora қilinadi. Қisқacha aytganda, kredit-modulg’ tizimida ўқish vaқti tushunchasiga ўқituvchi nuқtai nazaridan emas balki talaba nuқtai nazaridan yondashiladi. Talaba ўқish yuklamasining bu tarzda taқsimlanishi tahlim olish jarayonida mashuliyatni mahlum darajada ўz elkasiga olishi, fan bўyicha darsda va darsdan tashқarida muntazam ravishda ўқib borishi kerakligini bildiradi. Eslatib ўtamiz, 1 soat auditoriya vaқti uchun talaba 1.5 soat uyda va kutubxonada ўқishi zarur. Lekin bu jarayon kўp jiҳatdan ўқituvchining mashuliyatiga ҳam boғliқ. CHunki talabalarni ўz vaқtlaridan samarali foydalanish uchun ularga darsdan

tashқarida ўқish uchun қiziқarli materiallar va muammolar berib borish

ўқituvchining vazifasidir. CHunki bunday material va muammolarsiz talaba

darsdan tashқarida fan bўyicha nimani ўқishi yoki ўrganishi mumkin?

SHuning uchun kredit-modulg’ tizimiga ўtish ўқituvchilarning ish

yuklamalarini ҳam қayta kўrib chiқish, ularning ish yuklamalari ҳam ular

ўқitadigan fan kreditlaridan kelib chiққan ҳolda belgilanishi maқsadga

muvofiқ. Amaldagi tizimda esa ўқituvchilar ish yuklamasi faқat auditoriya

soatlariga boғlab қўyilgan. SHuning uchun ҳozirda ўқituvchilar ҳam tabiiyki, ўz majburiyatlari faқat auditoriya vaқti bilan boғliқ, deb ўylashadi. Bu mavzuda қuyida aloҳida tўxtalib ўtamiz.

Talabaning ўқish yuklamasining bu tarzda auditoriya va mustaқil ўқish

soatlariga ajratilishi yana OTMlar kutubxonalarida sharoitlarni

yaxshilash, katta ўқish zallarini tashkil etish, xorijiy tillarda chop

etilgan nufuzli soҳaviy adabiyotlarni ommaviy tarzda tarjima қilish,

yahni sifatli ўқuv қўllanmalari kўlamini yanada kengaytirishni taқozo

etadi.