Mut fani 1-Mustaqil ishi

4. Multimedia tushunchasi. Multimedianing afzalliklari 
Multimedia, multi – kо‗p, media — muhit deb tarjima kilinadi. Multimedia, 
turli(matn, grafika, rasm, tovush, animatsiya, video) kо‗rinishdagi axborot bilan 
bog‗liq. Bunda ma‘lumot turli axborot tashuvchilarida mavjud bо‗lishi mumkin 
(magnit va optik disklar). 
Multimedia-texnologiyalarining asosiy maksadi – tovush, video, animatsiya va 
boshka vizual effektlar bilan ta‘minlangan dasturiymaxsulotlarni yaratishdan 
iboratdir.
 
1945 yilda amerikalik olim Vanniver Bush "MEMEX" nomli xotirani 

---

tashkil 
kilish 
goyasini 
taklif 
kilgan, 
bu 
esa 
multimedia 
texnologiyalarinirivojlaninishinig g‗oyaviy sababi bо‗ldi. "MEMEX" nomli 
xotiraning asosiy g‗oyasi shundan iboratki, axborot belgilar, nomerlar, indekslar 
yoki alfavit tartibi bо‗yicha emas, balkimazmuniga qarab kidiriladi. "MEMEX" 
nomli xotiraning asosida gip ermatn va gipermedia tizimlari yaratilgan. 
Gipermatn, bu matnlima‘lumotlar bilan ishlash tizimi. Gip ermedia tizimi - bu 
grafika, tovush, video va animatsiya bilan birgalikda ishlash tizimi deb 
xisoblanadi. Gipermatn va gipermedia tizimlarining birgalikdagi rivojlanishi 
multimedia yо‗nalishini kelib chiqishiga olib keldi. 
80 – yillar oxirida amerikalik kompyuter mutaxassisi Bill Geytsning "National 
Art Gallery of London"- «Londonningmilliy san‘at galereyasi» nomli 
dasturiymahsulotini birinchi bо‗lib yaratgan. Bu multimedia dasturini yaratishda 
turli muhitlardan – tasvir, tovush, animatsiya, gipermatn va gipermedia 
tizimlaridan foydalanilgan. 
Multimedia texnologiyalarining asosiy afzalliklari va xususiyatlariga quyidagilar 
kiradi: - bitta axborot tashuvchisida katta xajmli turli ma‘lumotlarni saqlash 
imkoniyati( 20 ta tomga yaqin matnlar, 2000 va undan xam kо‗p yuqori sifatli 
tasvirlar, 30 – 45 minutli videoyozuvlar, 7 soatga teng tovushma‘lumotlari); 
- ekranda tasvirni yoki uning ayrim fragmentlarini kattalashtirish imkoniyati. 
("lupa» rejimi). Tasvirni sifatini saqlab qolgan holda 20 marotabagacha 
kattalashtirish mumkin. Bu imkoniyatdan tarixiy xujjatlar va san‘at asarlarini 
prezentatsiya qilganda foydalanishmumkin; - tasvirlarni taqqoslash va turli 
dasturiy vositalar yordamida ularni qayta ishlash;
- matnlar yoki turli kо‗rgazmalimateriallarda kerakli joylarni belgilash va ular 
yordamida boshqa tushuntiruvchi ma‘lumotga ega bо‗lish (gipermedia va 
gipermatn texnologiyasi); 
- Internet global tarmog‗iga ulanish imkoniyati.
Multimedia vositalari apparat va dasturiy vositalarga bо‗linadi. 
Multimedia apparat vositalariga quyidagilartegishli: 
-audio (nutqli) va videokiritish va axborotni chiqarish qurilmalari;
- yuqorisifatli tovush va video platalar;
-videomagnitofon yoki videokameradan tasvirni о‗qiydigan va о‗sha 
ma‘lumotlarni kompyuterga kiritadigan platalar;
-yuqori sifatli akustik va tasvirni qayta tiklaydigan tizimlar. Bu tizimlar 
kuchaytirgich, tovush kolonkalari, katta hajmli video ekranlar;
-skanerlar (chunki ular avtomatik ravishda kompyuterga terilgan matn va 
rasmlarni kiritish imkoniga ega);
- yuqorisifatli printer va plotterlar;
- proyektorlar; 
- interaktiv doskalar; 2 ta guruxga bо‗linadi: 
-multimedia amaliy dasturlar paketlari (multimedia-ensiklopediyalari, kompyuter 
uyinlari, audio va video pleyerlar)-maxsuslashtirilgan dasturiy vositalar – bularga 
professional grafik muxarrirlar, 3D grafika muxarrirlari, tovush muxarrirlari 
tegishli.