Mustaqillikning taraqqiyot yo‘li mamlakatimizda fan rivoji uchun keng imkoniyatlar yaratdi

TABIAT  VA  TEXNOGEN    SIVILIZATSIYA    ESTETIKASI.  Tabiat  -  estetik  tarbiyaning 

zaruriy vositasidir.  Shuni  maxsus ta’kidlash  kerakki,  zamonaviy inson tarbiyasini estetik  jihatdan kamol 

toptirishda  oila  qanchalik ustuvor omil  bo’lib  hisoblansa, bu jarayonda tabiat ham  undan kam  ahamiyat 

kasb  etmaydi.  Chunki  tabiat  bilan  ongli  tarzda  murosa  qilmaslik  shaxsni  nafosatli  jihatdan  mukammal 

bo’lib  etishishiga  monelik  ko’rsatadi.  Shuning  uchun  inson  va  tabiat  o’rtasidagi  munosabat  inqiroz  va 

halokat yoqasiga kelib qolgan hozirgi vaqtda bu muammoni chetlab o’tish maqsadga muvofiq bo’lmaydi.  

Insoniyat  tafakkuri  tarixida  tabiatga  estetik  munosabatning  zaruriyati  haqidagi  qarashlari  va 

insonning  tabiatga  muqobil    estetik  munosabatlari  turlicha  bo’lgan.      Tabiatning  estetik  xususiyatlari 

haqida  so’z  yuritsak,  tabiat  estetik  faoliyat  ob’ektidir.  Ekologiya  estetikasining  qadriyat  maqomi  va  

ekologiya  estetikasining  axloqiy  muammolari  bugungi  kunda  katta  ahamiyat  kasb  etib  bormoqda. 

Tabiatni  estetik  idrok  etishning  an’anaviy  va  noan’anaviy  usuli  mavjud  bo’lib  ular  :  tabiatni  asl  holida 

idrok  etish;  tabiatni  badiiy  obrazlarda  ifodalashdan  iboratdir.  Ekoestetikaning  XXI  asr  ilmiy-texnik 

taraqqiyotdagi o’rniga to’xtalsak, texnogen tsivilizatsiyaning ishlab chiqarish va fan taraqqiyotiga estetik 

ta’siri  ortib  bormoqda.  Maishiy  turmush  estetikasi  va  uning  texnologiyasi,  texnika  estetikasining  ishlab 

chiqarish  va  ijtimoiy  jarayonlardagi  o’rni,  texnikaning  inson  estetik  manfaatlari  va  faoliyati  bilan 

bog’liqligi  masalalari  bugungi  kunda  dolzarb  ahamiyat  kasb  etmoqda.  Shu  jumladan,  zamonaviy 

shaharsozlik estetikasi, dizaynning estetik xususiyatlari, tabiat va maishiy turmush dizayni, hamda  xalq 

amaliy  san’ati  va  dizayn.  Ma’lumki,  inson  o’zining  ma’naviy  va  moddiy  ehtiyojlarini  qondirish 

maqsadida azaldan tabiat bilan hamkorlik qilib kelgan. Tabiatdagi go’zalliklardan bahramand bo’lishlari 

---

 

42 

barobarida uni  nafosatli  tarzda o’zlashtirishga, inchunun, mavjud hunukliklarni  bartaraf qilishga harakat 

qiladi.  Biroq, keyingi  bir necha o’n  yillik jahon  maamlakatlarining  atrof  muhit  sohasidagi  harakatlarini 

tanqidiy  taxlil  etish  davri  bo’ldi.  Sanoatlashtirish  inqilobi  inson  bilan  tabiat  o’rtasidagi  munosabatni 

abadul abad buzib qo’yganini insonicht tobora anglab bormoqda. XXI asr o’rtalariga kelib inson faoliyati 

erdagi  yashash  imkoniyatlarining  asosiy  shartlarini  buzib  yuborishi  xavfi  yana  ham  aniqroq  namoyon 

bo’lmoqda. Bugunga kelib eng jiddiy o’zgarish er atmosferasida yuz berayotganligi barchamizga ayon.  

Texnogen tsivilizatsiya - estetik faoliyat va estetik didni shakllantirishning muhim omilidir. 

Ilmiy-texnikaviy  taraqqiyotni  insoniylashtirish  va  go’zallashtirishn  estetik  muammolardan 

hisoblanadi. Voqelikka estetik munosabatlar, milliy va umumbashariy ahamiyatga egadir. Estetik 

qadriyatlar  esa  –  barqarorlikni  ta’minlovchi  omil  hisoblanar  ekan,“dunyoni  go’zallik  qutqaradi” 

shiori  global  ahamiyatga  ega  bo’lib  bormoqda.  “Go’zal  muhitda  yashash  oliy  ne’mat”  – 

estetikaning  bosh  tamoyilidir.  Olamni  estetik  anglashda  axborot  va  jamiyat  axborotlashuvining 

roli  ortib  bormoqda.  Axborot  estetikasining  o’ziga  xos  xususiyatlari  va  uning  siyosiy,  badiiy, 

ijtimoiy, axloqiy, ma’naviy jarayonlar bilan bog’liqligidadar.