Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor munosabatlariga asoslan- gan

Bozordagi raqobatli vaziyat turlari 
4.5- 
jadval 
Sof monopoliya 
Bozorda tovar sotadigan bitta sotuvchi ishtirok 
etadi 
Oligopoliya 
Tarmoqda 
hukmronligi 
bir 
nechta 
yirik 
kompaniyalarning 
Monopolistik raqobat 
Farqlanuvchi takliflar bilan chiquvchi ko‘p sonli 
raqobatchilar (differensiyalangan 
tovar, 
turlicha 
namoyish qilish) 
Sof raqobat 
Bir turdagi tovarlarni taklif qiluvchi (differensiya- 
lanmagan) ko‘p sonli raqobatchilar 

---

97 
 
 
Raqobatli vaziyatning har biri marketing faoliyatiga o‘z cheklash- larini 
kiritadigan to‘rtta asosiy turini ajratish qabul qilingan. Marketolog uchun 
bozordagi raqobatli vaziyatni bilish shuning uchun muhimki, shu yo‘l bilan u 
samarali tovar, narx, sotish (o‘tkazish) va kommunikatsion siyosatni ishlab 
chiqadi. 
Monopoliya. 
Monopoliya sharoitida firma orttirilgan bozorga oid 
kuchga ega bo‘ladi. Qisqa muddatli monopoliya vaziyatida kompaniya- lar 
ularning bevosita raqobatchilari bo‘lmasa, yangi tovarni bozorga olib 
chiqishda o‘z o‘rniga ega bo‘ladi. Monopoliyada bozorda bittagina ishlab 
chiqaruvchi ustunlik qiladi va u xaridorlarning katta qismiga xizmat 
ko‘rsatadi. Natijada uning tovari qisqa muddat davomida bevosita 
raqobatchilarga ega bo‘lmaydi. Bu – novatorning monopoliya- sidir. Bunday 
vaziyat hayot siklining tovarning bozorga kirib kelishiga to‘g‘ri keladigan 
bosqichiga, endi vujudga kelayotgan, texnologik innovatsiyalar bilan 
tavsiflanadigan sektorlarga to‘g‘ri keladi. 
Monopoliya vaziyatida firmaning bozordagi mavqeyi juda yuqori 
bo‘ladi. Biroq unga bozorning o‘sib borayotgan potensialini va yuqori 
daromadlarini qo‘lga kiritishga intilayotgan yangi firmalar tahdid sola 
boshlaydi. Natijada monopoliyaning kutilayotgan muddati muhim omilga 
aylanadi, bu omil innovatsiyaning miqyosiga va yangi raqobatchilar uchun 
kirish to‘siqlarining yuqoriligiga bog‘liq bo‘ladi.