Mustaqillik yillarida davlat boshqaruv tizimida amalga oshilgan islohotlar

Pul-kredit siyosati. 2017 yilgacha O‘zbekiston iqtisodiyotining asosiy tanqidlaridan biri-bozordan tashqari qoidalarga asoslangan samarasiz pul-kredit siyosati edi. 2017 yilda xorijiy valyutaning erkin konvertatsiyasini joriy etish biznes muhitini sezilarli darajada yaxshiladi.
Hukumatning moliya bozoridagi ishtiroki bozorlarni buzadi va samarasizlikka olib keladi. 2020 yil 1 yanvardan tijorat banklari tomonidan milliy valyutada beriladigan kreditlar bo‘yicha foiz stavkalari Markaziy bankning qayta moliyalash stavkasidan past bo‘lmagan darajada belgilana boshladi, 2021 yil 1 yanvardan tijorat banklariga esa foiz stavkalarini mustaqil aniqlash huquqi berildi.
Bu sohadagi islohotlarning ijobiy ta’sirini Jahon bankining hisob-kitoblari ham tasdiqlaydi, unga ko‘ra inflyasiyaning pasayishi Markaziy bankga bazaviy stavkani 16% dan 14% gacha pasaytirishga imkon berdi. Iqtisodiyotga kreditlar o‘sishi 2019 yildagi 52% dan 2020 yilda 34% gacha sekinlashdi. Kapital yetarlilik koeffitsiyentlarining pasayishiga va kredit muammosining oshishiga qaramay, O‘zbekiston moliya tizimi potensial kredit shoklarini bartaraf etish uchun yetarli kapitalga ega.
Pul-kredit siyosatining 2021 yilgi va 2022-2023 yillardagi asosiy yo‘nalishlariga muvofiq, 2021 yilda inflyasiyani 10% gacha va 2023 yildan 5% gacha doimiy inflyasiyani pasaytirish bo‘yicha maqsadli vazifalar belgilandi. Hozirgi "nisbatan qattiq" pul-kredit siyosati shartlar 2021 yil oxirigacha saqlanib qoladi. Konsolidatsiyalangan byudjet taqchilligi 2022 yilda YaIMning 2,5 foizigacha kamayishi kutilmoqda. Strukturaviy islohotlar davom etadi va 2022-2023 yillarda tartibga solinadigan narxlar erkinlashtiriladi.
Moliyaviy siyosat. Soliq yukini kamaytirish va soliq tizimini soddalashtirishga qaratilgan yana bir muhim islohot Soliq kodeksining yangi tahriri kiritilishi bo‘ldi. 2018 yildan boshlab soliq imtiyozlari va preferensiyalarini bosqichma-bosqich bekor qilindi. Soliq kodeksining yangi tahriri 2020 yilning birinchi kunidan boshlab, soliq imtiyozlarining aksariyati bekor qilindi. Ammo KOVID-19 hukumatni aholi va iqtisodiyotni qo‘llab-quvvatlash uchun misli ko‘rilmagan hukumat pandemiyasini rag‘batlantirish paketi doirasida soliq imtiyozlarini izlashga majbur qildi.
2017-2020 yillar mobaynida davlat byudjeti daromadlari 2,7 barobar oshdi. Shu bilan birga, bevosita soliqlardan olinadigan daromadlar 3,9 martaga, bilvosita soliqlar - 1,8 martaga, resurslar va mol - mulk soliqlaridan olinadigan soliqlar-3,1 martaga oshdi. Byudjet daromadlarining o‘sishi asosan soliq to‘lovchilar sonining o‘sishiga bog‘liq bo‘ldi.
Bundan tashqari, kelgusi yillarda soliq siyosatini yanada takomillashtirish davom etadi. Xususan, ekologik soliqlarning roli ahamiyatsiz bo‘lib qolmoqda, bu esa soliqqa tortishning ekologik yo‘nalishini oshirishni talab etadi.
Yalpi ichki mahsulot 2021 yilning birinchi uch oyida 3 foizga oshdi. Jahon banki 2021 va 2022 yillarda O‘zbekistonda iqtisodiy o‘sish mos ravishda 4,8% va 5,5% ga, YTTB esa 2021 yilda 5,6% ga va 2022 yilda 6% ga yetishini bashorat qilmoqda. Amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar allaqachon aniq ijobiy samara bermoqda, bu esa jahon iqtisodiyotining pandemiyadan keyingi tiklanish o‘sishi sharoitida kuchayadi.

2.