Ingliz olimi Jozef Blekning asarlari asos solgan. Qora (1756) oq magnesiya(MgCO3)ni qizdirganda undan gaz ajralib chiqqani va massa yo'qolishi bilan kuygan magnesiya hosil bo'lishini aniqlagan. Ushbu tajribalar asosida Blek yumshoq ishqorlar (uglerod tuzlari) tarkibiga ma'lum bir "bog'langan havo", keyinchalik karbonat angidrid degan xulosaga keldi. Qora magneziya shuningdek, "ohak suvi" ning karbonat angidrid miqdorini topishini aniqladi.
ROBERT BOYL
Xavoning xossalari irlandiyalik olim Robert Boylni xam diqqatini o`ziga qaratdi. Gerike nasosiga nisbatan mukammalroq nasos yasagan Boyl' dastlab idishdan xavoni so`rib olish, keyin esa uni bosim ostida idishga yig`ish tajribasini amalga oshirdi. Ish davomida xavoning xajmi bosimga teskari proportsional ekanligini tushundi. Olim U-simon nayning qisqa tomoniga xavoni qoldirib, ikkinchi uzun tomonidan simob quydi. U-simon nayning uchi kavsharlangan qisqa tomonidagi xavo bosimining ortishi simob massasining ortib borishi tartibida o`zgardi. Agar simob massasi ikki marta oshirilganda xajm ikki marta kamayib, xavo bosimi ikki marta oshdi. Agar simob miqdori uch marta oshirilsa, xavo bosimi va xajmi orasidagi bog`lanish xam uch martaga o`zgardi, simob bosimi kamaytirilganda xavoning bosimi xam pasayadi va xajmi shuncha martaga ortadi
Hajm va bosim orasidagi bunday teskari mutanosiblik 1662 yilda e`lon qilindi va Boyl qonuni deb ataldi. O`z tajribasini amalga oshirgan olim bu qonunning ayni o`zgarmas haroratda bajarilishini aytib o`tmadi va bu shundoq ham barchaga ayon degan xulosaga keldi. Fransiyalik fizik Edm Mariott (1620-1684 yy.) Boyl ishlaridan bexabar holda, xuddi shunday sharoitda 1676 yilda bosim va xajm orasidagi tajribani amalga oshirdi va bunda xaroratning o`zgarmas ekanligini alohida ta`kidladi. Shuning uchun xam Yevropada Boyl qonunini ko`pincha Mariott qonuni deb yuritishadi. 1660 yili R. Boyl gazlarni biror idishga yig`ish mumkin emas degan tushunchani rad etdi. Uzun bo`g`izli kolbani teskari ag`darib undagi temir mixga xlorid kislota ta`sirida ajralgan vodorod gazini yig`di va uni yoqib ko`rdi. Shuningdek, NO gazini ham yig`di. Xavoning xayotda zarurligini Boyl quyidagicha ta`riflaydi: "Tirik jonzodning hayotidek xavosiz joyda lampa xam o`chib qoladi". Xavoning tarkibini, boshqa gazlarni o`rganishda pnevmatik vanna, sifonlar kabi apparatlar muhim rol o`ynadi.
Lavuazye Tahlil va sintez orqali u havo ikki gazning aralashmasidan iborat ekanligini ko'rsatdi: ulardan biri asosan yonishni qo'llabquvvatlovchi gaz, "sog'lom (tuzli) havo, toza havo, hayotiy havo kislorod". nosog'lom havo (moffett) yoki azot.
"Pnevmatikada yangi kashfiyotlar.“ Qirollik institutida azot oksidi haqidagi ma'ruzani aks ettirgan J. Gillrining karikaturasi: namoyish stolida, Qirollik instituti direktori Jon Xippisliga tajriba o'tkazayotgan o'qituvchi (Tomas Yun yoki Tomas Garnett). (mo'ynali kiyimlar bilan) eshik oldida Rumford turibdi
Kislorodning ochilishini osonlashtirgan muhim bosqich frantsuz kimyogari Per Bayenning simobning oksidlanishi va uning oksidini keyinchalik parchalanishi bo'yicha asarini nashr etgani edi (1784). Va nihoyat, A. Lavuazye Pristli va Sheeledan olingan ma'lumotlardan foydalanib, olingan gazning mohiyatini nihoyat tushundi. O'z tadqiqotlarida doimiy ravishda aniq tortish vositalariga murojaat qilib, Lavuazye yonish jarayonida modda yonayotgan jismdan ajralib turmay, balki unga qo'shilishini ko'rsatdi.
KIMYOVIY BILIMLARNI BIRLASHISH DAVRI Bu davr o’z ichiga XVI-XVIII asrlarni oladi. Bu vaqtda kimyoda yatrokimyo (tibbiyot kimyosi), pnеvmatik kimyo (gazlar kimyosi), flogiston nazariyasi, M. V Lomonosov va A. L. Lavuazyеning flogistonni rad etuvchi sistеmasi yaratilgan. 1661 yilda ingliz olimi R. Boyl (1627-1691) alkimyogarlarning elеmеntlarini o’zining «Ximik - skеptik» dеgan asarida qattiq tanqid qildi. U «Elеmеnt» tushunchasiga dеyarli to’g’ri ta'rif bеrdi. U murakkab moddalar parchalanganda hosil bo’ladigan oddiy moddalarni elеmеnt dеb atadi. Lеkin R. Boyl o’sha zamonda to’plangan amaliy ma'lumotlarni izoh qila oladigan umumiy nazariyani yarata olmadi. 1700 yilda G. Shtal (1659-1734) tomonidan yonish, oksidlanish qaytarilish jarayonlarini noto’g’ri izohlovchi flogiston nazariya ilgari surildi. Buning natijasida kimyo alkimyo davridan ikkinchi davrga-flogiston nazariyasi davriga o’tdi. Flogiston nazariyasining tarafdorlariga kimyogar-pnеvmatiklar dеb nom bеrildi. Ular qatoriga J. Pristli, G. Kavеndish va boshqalar ham kiradi. Pnеvmatiklar juda ko’p gazlarni kashf etishga muvaffaq bo’ldilar. Flogiston nazariyasi asosiy kamchiligi-mеtall oksidining toza mеtallga qaraganda og’irroq ekanligida edi, chunki yonuvchi moddadan flogiston chiqib kеtgach qolgan modda yеngilroq bo’lib qolishi kеrak edi. Shuning uchun ular «Flogiston-manfiy og’irlikka ega» dеgan noto’g’ri fikrni ilgari surishdi.
