|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIALARI VA KOMUNIKATSIALARNI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Kiberxavfsizlik asoslari fanidan
Mustaqil ish
Mavzu: Simmetrik shifrlash tizimlari.
Bajardi:009-guruh
Talabasi:Istamov Shahzod
Tekshirdi: Fayziyeva Dilsora
Toshkent 2019
Reja:
Shifrlash haqida ma’lumot.
Simmetrik shifrlash.
Simmetrik shifrlash tizimi haqida ma’lumot.
Simmetrik shifrlashni amalga oshirish sxemasi.
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar.
Shifrlash haqida umumiy tushuncha.
Shifrlash - bu avtorizatsiya qilingan foydalanuvchilarga unga kirish huquqini taqdim etishda ruxsatsiz shaxslardan yashirish uchun ma'lumotni qayta o'zgartirish. Asosan, shifrlash uzatilayotgan ma'lumotlarning maxfiyligini ta'minlashga xizmat qiladi. Har qanday shifrlash algoritmining muhim xususiyati bu algoritm uchun mumkin bo'lgan to'plamdan ma'lum bir transformatsiyani tanlashni tasdiqlaydigan kalitdan foydalanish hisoblanadi.
Agar foydalanuvchilarda haqiqiy kalit bo'lsa, ular avtorizatsiya qilinadi. Butun murakkablik va aslida shifrlash vazifasi bu jarayon qanday amalga oshirilganligidadir.
Umuman olganda, shifrlash ikkita tarkibiy qismdan iborat - shifrlash va parolni ochish.
Shifrlash axborot xavfsizligining uchta holatini ta'minlaydi
Maxfiylik
Shifrlash ma'lumot uzatish yoki saqlash paytida ruxsatsiz foydalanuvchilardan ma'lumotlarni yashirish uchun ishlatiladi.
Butunlik
Shifrlash ma'lumot uzatish yoki saqlash paytida o'zgartirilishining oldini olish uchun ishlatiladi.
Aniqlash.
Shifrlash ma'lumot manbaini autentifikatsiya qilish va ma'lumotni yuboruvchiga unga ma'lumot yuborilganligini rad qilishining oldini olish uchun ishlatiladi.
Shifrlangan ma'lumotni o'qish uchun qabul qiluvchi tomonga kalit va dekolifator kerak (shifrlash algoritmini amalga oshiradigan qurilma). Shifrlash g'oyasi shundan iboratki, buzg'unchi shifrlangan ma'lumotlarni ushlagan va ular uchun kalitga ega bo'lmagan holda uzatilgan ma'lumotni o'qiy olmaydi va o'zgartira olmaydi. Bundan tashqari, zamonaviy kriptotizimlarda (ochiq kalit bilan) ma'lumotlarni shifrlash, shifrlash uchun turli xil kalitlardan foydalanish mumkin. Biroq, kriptovalyutaning rivojlanishi bilan siz yopiq matnni kalitsiz shifrlash imkonini beradigan texnikalar paydo bo'ldi. Ular uzatilgan ma'lumotlarning matematik tahliliga asoslangan.
Simmetrik shifrlash
Simmetrik kriptotizimlarda xuddi shu kalit shifrlash va parolni ochish uchun ishlatiladi. Demak, nom - nosimmetrik. Algoritm va kalit oldindan tanlangan va ikkala tomonga ham ma'lum. Kalit sirini saqlash xavfsiz aloqa kanalini yaratish va qo'llab-quvvatlashning muhim vazifasidir. Shu munosabat bilan boshlang'ich kalitlarni uzatish (kalitlarni sinxronlashtirish) muammosi mavjud. Bundan tashqari, kripto-hujum usullari mavjud, ular bu yoki boshqa usulda axborotni kalitga ega bo'lmasdan yoki muvofiqlashtirish bosqichida to'sib qo'yishga imkon beradi. Umuman olganda, ushbu fikrlar ma'lum bir shifrlash algoritmining kriptografik mustahkamligi muammosi bo'lib, muayyan algoritmni tanlashda dalil hisoblanadi.
Simmetrik va aniqrog'i, alifbo bo'yicha shifrlash algoritmlari birinchi algoritmlardan biri bo'lgan. Asimmetrik shifrlash keyinchalik ixtiro qilindi, unda suhbatdoshlarning kalitlari boshqacha
Simmetrik shifrlash tizimi
Shifrlash usullarining turkumlanishi.
Almashtirish (podstanovka) usullarining mohiyati bir alfavitda yozilgan axborot simvollarini boshqa alfavit simvollari bilan ma'lum qoida bo'yicha almashtirishdan iboratdir.
Polialfavitli almashtirish usullari aytarlicha yuqori kripto bardoshlikka ega. Bu usullar dastlabki matn simvollarini almashtirish uchun bir necha alfavitdan foydalanishga asoslangan.
Polialfavitli almashtirish algoritmlari ichida Vijiner jadvali (matrisasi) TV ni ishlatuvchi algoritm eng keng tarqalgan. Vijiner jadvali [RxR] o'lchamli kvadrat matrisadan iborat bo'lib, (R-ishlatilayotgan alfavitdagi simvollar soni) birinchi qatorida simvollar alfavit tartibida joylashtiriladi. Ikkinchi qatordan boshlab simvollar chapga bitta o'ringa siljitilgan holda yoziladi. Siqib chiqarilgan simvollar o'ng tarafdagi bo'shagan o'rinni to'ldiradi (tsiklik siljitish). Agar o'zbek alfaviti ishlatilsa, Vijiner matrisasi [36x36] o'lchamga ega bo'ladi.
Vijiner matrisasi.
Shifrlash takrorlanmaydigan M simvoldan iborat kalit yordamida amalga oshiriladi. Vijinerning to'liq matrisasidan [(M+1),R] o'lchamli shifrlash matrisasi T(Sh) ajratiladi. Bu matrisa birinchi qatordan va birinchi elementlari kalit simvollariga mos keluvchi qatorlardan iborat bo'ladi. O'rin almashtirish usullariga binoan dastlabki matn belgilangan uzunlikdagi bloklarga ajratilib har bir blok ichidagi simvollar o'rni ma'lum algoritm bo'yicha almashtiriladi.
Shifrlashning analitik usullari. Matrisa algebrasiga asoslangan shifrlash usullari eng ko'p tarqalgan. Dastlabki axborotning Vk=||bj|| vektor ko'rinishida berilgan k - blokini shifrlash A=||aij|| matrisa kalitni Vk vektorga ko'paytirish orqali amalga oshiriladi. Natijada SK=||ci|| vektor ko'rinishidagi shifrmatn bloki hosil qilinadi. Bu vektorning elementlari ifodasi orqali aniqlanadi.
Shifrlashning additiv usullari.
Shifrlashning additiv usullariga binoan dastlabki axborot simvollariga mos keluvchi raqam kodlarini ketma-ketligi gamma deb ataluvchi qandaydir simvollar ketma - ketligiga mos keluvchi kodlar ketma-ketligi bilan ketma-ket jamlanadi.Shu sababli, shifrlashinng additiv usullari gammalash deb ham ataladi.
Kombinasiyalangan usuliga binoan ma'lumotlarni shifrlash ikki bosqichda amalga oshiriladi. Birinchi bosqichda ma'lumotlar standart usul (masalan, DES usul) yordamida shifrlansa, ikkinchi bosqichda shifrlangan ma'lumotlar maxsus usul bo'yicha qayta shifrlanadi. Maxsus usul sifatida ma'lumotlar vektorini elementlari noldan farqli bo'lgan son matrisasiga ko'paytirishdan foydalanish mumkin.
Amalga oshirish sxemasi
Mashg'ulot. Ikki suhbatdosh bor - Elis va Bob, ular maxfiy ma'lumotlarni almashishni xohlashadi.
Bob (yoki Elis) d shifrlash kalitini va E, D algoritmlarini tanlaydi (shifrlash va shifrlash funktsiyalari), so'ngra bu ma'lumotni Alisa (Bob) ga yuboradi.
Shifrlash va xabarlarni uzatish.
Elis qabul qilingan d tugmachasi yordamida m xabarini shifrlaydi.
E (m, d) = c
Va Bobga paydo bo'lgan shifr matnini c ga o'tkazadi. Bob Elisga xabar yubormoqchi bo'lsa, xuddi shunday qiladi.
Bob (Elis) d xuddi shu tugmachadan foydalanib, c shifr matnini ochadi.
D (c, d) = m
Nosimmetrik shifrlashning kamchiliklari - suhbatdoshga kalitni topshirish va matnning haqiqiyligini yoki muallifligini aniqlashning mumkin emasligi. Shuning uchun, masalan, assimetrik sxemalar raqamli imzo texnologiyasining asosidir.
Xulosa.
Men bu mustaqil ishni bajarish davomida simmetrik shifrlash tizimi batafsil o’rganib chiqdim. Simmetrik shifrlash tizimini o’rganish davomida shifrlash usullarining turkumlanishini, vijiner matrisasini, shifrlashning additiv usullarini hamda amalga oshirish sxemasi haqida a’lo darajada ko’nikmaga ega bo’ldim.
Foydalanilgan adabiyotlar.
Karimov I.M, Turgunov N.A “Axborot xavfsizligi”
Goole.uz
Arxiv.uz
Do'stlaringiz bilan baham: | 
