Mustaqil ish mavzu: Koreys tilida ortirma nisbat qo’shimchasi. Bajardi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
SAMARQAND DAVLAT CHET TILLAR INSTITUTI

“Sharq tillar” fakulteti, “Koreys tili” yo’nalishi
“O’qish va yozish amaliyoti” fanidan

MUSTAQIL ISH
Mavzu: Koreys tilida ortirma nisbat qo’shimchasi.

Bajardi: 2108-guruh talabasi Mamadoliyev Z.
Qabul qildi: Shermatova Sh.

O`ZBEK VA KOREYS TILLARIDA NISBAT KATEGORIYASI

O’zbek va koreys tillarida fel nisbatlarini taqqoslaymiz: O`zbek tilida fe’l so’z turkumi eng murakkab so’z turkumi hisoblanadi va aynan u o`zining bir nechta kategoriya, shakl va turlariga ega . Ana shunday kategoriyalardan biri – nisbat kategoriyasi. “Fe’ldan anglashilgan harakat -holat bilan shu harakatni yuzaga chiqaruvchi shaxs o`rtasidagi munosabatni ifodalovchi fe’l shakllariga nisbat shakllari, shunday shakllar tizimiga esa nisbat kategoriyasi deyiladi”. Ya’ni bajarilayotgan ish-harakat yoki holatning bajaruvchi bilan munosabatini ko’rsatib turuvchi kategoriya – nisbat kateg oriyasi. O`zbek tilida fe’lning 5ta nisbat shakli mavjud.
1. Bosh yoki aniq nisbat. Bunda harakat bajaruvchi shaxs yoki predmet aniq bo`lib, unga maxsus nisbat qo`shimchasi qo`shilmaydi. Masalan, o`qidim, yozdi, kuladi.
2. O`zlik nisbati. Bunday nisbat shaklida fe’llar ish-harakat yoki holatning boshqa predmet yoki shaxsga o`tmasdan o`zida qolganligini anglatadi. O`zlik nisbati asosan o`timli fe’llar bilan birga ishlatiladi. Bunda asosan -l,-il : qo`zg`aldi; -n,-in: tarandi; ba’zan -ish qo`shimchasi ham ishlatiladi: kerishdi, joylashdi.
3. Majhul nisbat. “Majhul” so`zi “noma’lum” degan ma’noni anglatadi. Bu nisbat shaklida harakat yoki holatning bajaruvchisi noma’lum bo`ladi. Majhul nisbat ham -l,-il: to`kildi; va -n,-in: to`plandi ; qo`shimchalari yordamida yasaladi. Majhul nisbat va o`zlik nisbatining qo’shimchalari bir xil bo`lganligi bois ularni ajratib olish bilan muammolar yuzaga kelishi mumkin. Bunda gap mazmunidan kelib chiqib yoki fe’ldan oldin “o`z” so`zi qo`yib ko`rish orqali ajratib olish mumkin.