Mustaqil Ish Mavzu: Grunt qatlamlarining turg’unligi

Grunt qatlami muvozanat holatining buzilishi ko‘pincha to'satdan, juda katta hajmdagi qatlamning siljishi bilan bog’liq bo'lib qatlam surilishi deb yuritiladi. Muvozanat holatining bunday buzilishi turli tabiiy yoki sun’iy qiyaliklarda yuz beradi. Buning asosiy sababi grunt qa’rining malum yuzasida hosil bolgan urinma zo’riqish tomonidan shu yuzadagi siljishga qarshi kuchni yengilishidir.

Urinma zo'riqishning vuzaga kelishi gruntning sof og’irligi, tashqi kuch, grunt g‘ovaklaridagi suvning bosimi va boshqa ta’sirlar bilan bog’liq. Gruntning siljishga qarshiligini esa undagi ichki ishqalanish va boglanish kuchlari tashkil etadi.

Grunt qatlamining siljishi har qanday holatda ham biror kichik yuzacha orqali vujudga kelib, undagi urinma zo‘riqish siljishga qarshi kuchga nisbatan kattaroq qiymatga ega boladi. Grunt qa’ridagi bunday yuzachalar biror egri chiziqli umumiy siljish yuzaga birlashadi. Bu murakkab masalaning umumiy ta’biri uzil-kesil hal etilmagan, grunt qatlamining surilish sabablari to’la o ‘rganilmaganligi bois siljish yuzasining aniq ko’lami hozirgacha noaniq bo’lib qolmoqda. Shu sababli qiyalikli inshootlarni loyihalash ishlarida aniq nazariy hisoblash yollari cheklangan bo‘lib, ko‘pincha taqribiy ifodalar qoilaniladi. Shuni aytib o‘tish lozimki, ma’lum kamchiliklariga qaramay taqribiy usullar binokorlik amaliyotida o ’ziga xos qiymat kasb etadi. 6.1- rasmda tabiatda uchraydigan qiyalik turg‘unligi buzilishining asosiy hollari kelgirilgan.

Grunt qatlamining siljishi har qanday holatda ham biror kichik yuzacha orqali vujudga kelib, undagi urinma zo‘riqish siljishga qarshi kuchga nisbatan kattaroq qiymatga ega boladi. Grunt qa’ridagi bunday yuzachalar biror egri chiziqli umumiy siljish yuzaga birlashadi. Bu murakkab masalaning umumiy ta’biri uzil-kesil hal etilmagan, grunt qatlamining surilish sabablari to’la o ‘rganilmaganligi bois siljish yuzasining aniq ko’lami hozirgacha noaniq bo’lib qolmoqda. Shu sababli qiyalikli inshootlarni loyihalash ishlarida aniq nazariy hisoblash yollari cheklangan bo‘lib, ko‘pincha taqribiy ifodalar qoilaniladi. Shuni aytib o‘tish lozimki, ma’lum kamchiliklariga qaramay taqribiy usullar binokorlik amaliyotida o ’ziga xos qiymat kasb etadi. 6.1- rasmda tabiatda uchraydigan qiyalik turg‘unligi buzilishining asosiy hollari kelgirilgan.