Mustaqil ish fan: Elektronika va sxemalar

Қаттиқ жисмлар ва кристалл панжаралар.
Ҳар қандай қаттиқ жисмларнинг атом ва молекулалари даврий такрорланиб турувчи тартибда жойлашган бўлиб, улар мунтазам геометрик шакл ҳосил қилади.
Атомларни тартибли жойлашиши натижасида бир-бирига яқин турган атомлар кристалл панжара шаклини ҳосил қилади. Кристалл панжаранинг ҳаммаси бўлиб 14 хил элементар ''ячейка''си мавжуд ва 32 та синфга бўлинади.
Кремний ва германий элементлари олмоссимон кристалл тузилишга эга. (8-расм)
Олмоссимон кубик тузилиши зич жойлашмаган бўлиб, ҳар бир атом энг яқин 4та атомдан тузилган бўлади. Улар ўз навбатида 12та қўшни атомга эгадирлар.
Қаттиқ жисмларда атомлар маълум шароитда жойлашиб, кристалл панжараларни ҳосил қилганлиги сабабли атомлар баъзи йўналишда зичроқ, баъзи йўналишда эса сийрак жойлашган бўлади. Ана шу жойлашув ярим ўтказгич хоссасини келиб чиқишига сабаб бўлади. Қаттиқ жисмларнинг кристалл панжаралари ҳарорат кўтарилиши билан тугун боғламларини ''бикр''лиги анча камаяди ва электр ўтказувчанлик ҳолатини юзага келтиришга сабаб бўлади. Бу ҳолат фанда машҳур ''Дебай темпратураси'' деб юритилади.

Баъзи кристаллар учун ''Дебай темпратураси'' кўрсаткичини келтириш мумкин. (ҳарорат ^оК да келтирилган).

Al=398	Ce=362	Ni=370
Au=180	Cr=411	W=310
Cu=315	NaCl=281	C=1860
Fe=420	CaCl=304	Wl=1950

Темпратура ўзгариши кристалл панжаранинг тебранишини ўзгартиради ва ярим ўтказгичларни электр ўтказувчанлиги ё ''салбий'' ё ''ижобий'' таъсир кўрсатиши мумкин.