Mustaqil ish. Axborotlashtirish qoidalarini buzganlik uchun javobgarlik. Reja

278⁴-modda. Kompyuter axborotini modifikatsiyalashtirish
Kompyuter axborotini modifikatsiyalashtirish, ya’ni kompyuter tizimida saqlanayotgan axborotni qonunga xilof ravishda o‘zgartirish, unga shikast etkazish, uni o‘chirish, xuddi shuningdek bila turib unga yolg‘on axborotni kiritish fuqarolarning huquqlariga yoki qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlariga yoxud davlat yoki jamoat manfaatlariga ko‘p miqdorda zarar yoxud jiddiy ziyon etkazilishiga sabab bo‘lsa, —
eng kam oylik ish haqining yuz baravarigacha miqdorda jarima yoki bir yilgacha axloq tuzatish ishlari yoxud ikki yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi.
O‘sha harakatlar:
a) juda ko‘p miqdorda zarar etkazgan holda;
b) bir guruh shaxslar tomonidan oldindan til biriktirib;
v) takroran yoki xavfli retsidivist tomonidan sodir etilgan bo‘lsa, —
bir yildan ikki yilgacha axloq tuzatish ishlari yoki ikki yildan uch yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi.
278⁵-modda. Kompyuter sabotaji
O‘zganing kompyuter uskunasini yoki xizmatda foydalaniladigan kompyuter uskunasini qasddan ishdan chiqarish, xuddi shuningdek kompyuter tizimini buzish (kompyuter sabotaji) —
uch yilgacha muayyan huquqdan mahrum qilib, eng kam oylik ish haqining uch yuz baravaridan to‘rt yuz baravarigacha miqdorda jarima yoki ikki yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi.
O‘sha harakatlar:
a) bir guruh shaxslar tomonidan oldindan til biriktirib;
b) takroran yoki xavfli retsidivist tomonidan sodir etilgan bo‘lsa, —
ikki yildan uch yilgacha axloq tuzatish ishlari yoxud ikki yildan uch yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi.
Axborot texnologiyalari sohasidagi jinoyatlar ichida eng ijtimoiy xavfi katta, keng miqyosda va ko‘p miqdorda zarar yetkazuvchi turi – bu zarar yetkazuvchi dasturlarni yaratish va tarqatish bilan bog‘liq bo‘lib, yangi kiritilgan
278⁶-modda. Zarar keltiruvchi dasturlarni yaratish, ishlatish yoki tarqatish
Kompyuter tizimida saqlanayotgan yoki uzatilayotgan axborotni ruxsatsiz yo‘q qilib yuborish, to‘sib qo‘yish, modifikatsiyalashtirish, undan nusxa ko‘chirish yoki uni qo‘lga kiritish maqsadini ko‘zlab kompyuter dasturlarini yaratish yoki mavjud dasturlarga o‘zgartirishlar kiritish, xuddi shuningdek maxsus virus dasturlarini ishlab chiqish, ulardan qasddan foydalanish yoki ularni qasddan tarqatish —
eng kam oylik ish haqining yuz baravaridan uch yuz baravarigacha miqdorda jarima yoki ikki yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi.
O‘sha harakatlar:
a) juda ko‘p miqdorda zarar etkazgan holda;
b) bir guruh shaxslar tomonidan oldindan til biriktirib;
v) takroran yoki xavfli retsidivist tomonidan;
g) uyushgan guruh tomonidan yoki uning manfaatlarini ko‘zlab sodir etilgan bo‘lsa, —
ikki yildan uch yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi».
Shuningdek, yuqorida sanab o‘tilgan olti turdagi axborot texnologiyalari sohasidagi jinoyatlar uchun javobgarlik belgilangan alohida moddalar sanksiya qismida ularning ijtimoiy xavflilik darajasi va xususiyati, jamoat va davlat xavfsizligiga tahdidi hamda odillik prinsipi asosida muayyan tur va miqdordagi jinoiy jazolar belgilandi.
Qonunning 2-moddasi bilan O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat- protsessual kodeksining “Dastlabki tergovning majburiyligi” nomli 345-moddasining beshinchi qismidagi “168-174” raqamlari “168-173” va “266-278” raqamlari “266-278 ⁶ ” raqamlari bilan almashtirildi. Natijada Jinoyat-protsessual kodeksi 345-moddasining beshinchi qismidan Jinoyat kodeksining 174-moddasi chiqarildi hamda O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksiga yangi kiritilgan 278 ¹ -278 ⁶ -moddalarida belgilangan jinoyatlar bo‘yicha dastlabki tergov ichki ishlar organlarining tergovchilari tomonidan olib borilishi belgilandi.
Qonunning 3-moddasi bilan O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksining “Transportdagi, yo‘l xo‘jaligi va aloqa sohalaridagi huquqbuzarliklar uchun ma’muriy javobgarlik” nomli XI bobiga “Kompyuter tizimidan foydalanish qoidalarini buzish” nomli yangi 155 ¹ – modda kiritildi. Unga ko‘ra, kompyuter tizimidan foydalanishga ruxsati bo‘lgan shaxsning ushbu tizimdan foydalanishning belgilangan qoidalarini buzishi kompyuter axborotining yo‘q qilib yuborilishiga, to‘sib qo‘yilishiga, modifikatsiyalashtirilishiga, kompyuter uskunasi ishlashining buzilishiga sabab bo‘lsa, ma’muriy javobgarlikka tortilishi belgilandi.
Bu huquqbuzarlik jinoiy javobgarlikdan yengilroq holatlarni nazarda tutib, bunda axborot texnologiyalari tizimidan foydalanishga ruxsati bo‘lgan shaxsning g‘ayriqonuniy harakati uchun javobgarlik nazarda tutildi. Bu turdagi javobgarlik kompyuter axborotini yo‘q qilib yuborish, to‘sib qo‘yish, modifikatsiyalashtirish, kompyuter uskunasi ishlashini buzganlik uchun kelib chiqadi. Bunday harakatlar axborot texnologiyalari tizimidan foydalanishga ruxsati bo‘lmagan shaxs tomonidan sodir etilishining ijtimoiy xavfi katta bo‘lib, buning uchun jinoiy javobgarlik qo‘llaniladi. Ushbu qonun bilan kiritilgan o‘zgartish va qo‘shimchlar tahlilidan yangi normalar xalqaro standartlarda belgilangan qoidalar hamda Yevropa va MDH davlatlari qonunchiligining ijobiy tomonlarini o‘rgangan holda ishlab chiqilganligini ko‘rish mumkin. Qonun mamlakatimizda axborot texnologiyalari sohasidagi jinoyatchilikning oldini olish, bu sohadagi jinoyatchilikda latentlikni kamaytirish, unga qarshi aniq chora-tadbirlar asosida kurashish, shuningdek, jamiyatni axborot texnologiyalaridan jinoiy maqsadlarda foydalanishdan samarali himoya qilish muammosini hal etish va axborotlashtirish sohasini muhofaza qilishni ta’minlash imkonini beradi.