Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar reja

Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar
REJA:

1. 
   Jahon tilshunosligining rivojlanishiga turtki bo’lgan omillarni sanang.
   
2. 
   Tilshunoslik taraqqiyot tarixida qanday oqimlar paydo bo’lgan edi.
   
3. 
   Tilshunoslik faninig tarkibiy qismlarini sanang. Ularni o’xshash va farqli tomoni nimada.
   
4. 
   “Tilshunoslikka kirish” kursining vazifasi nimadan iborat.
   
5. 
   Nima uchun til ijtimoiy hodisa hisoblanadi.
   
6. 
   “Naturalistik oqim” haqida batafsil ma’lumot bering
   
7. 
   Tilning boshqa ijtimoiy hodisalaridan asosiy farqi nimada Misollar bilan tushuntiring
   
8. 
   Til bajaradigan asosiy vazifalar nimada
   
9. 
   Tilning falsafiy masalalari nimalardan iborat
   
10. 
    Dialektik kategoriyalarningf har biriga alohida tavsozing va ularni til birliklariga tatbiq etishga harakat qiling.
    

Asosiy qism
1.Tilshunoslik til haqida qadimiy tarixga ega bo’lgan mustaqil fandir. Manbalarda aytilishicha jahon tilshunosligini rivojlanishi qadimgi hind tilshunosligi, yunon tilshunosligi va o’rta asrlarda rivojlangan arab lingvistikasi turtki bo’lgan.
Hozirgi zamon tilshunosligi til(lison) mohiyatini ochishda dialektik falsafa, lisoniy birliklar haqida ilmiy-nazariy hukm chiqarish jarayoni dialekyik logik kategoriyalardan onglilik va izchillik bilan foydalanishni taqozo etadi. Tilga falsafiy yondashish deganda dialektikaning umumiylik-xususiylik mohiyat-hodisa, imkoniyast voqelik, sabab va oqibat kategoriyalarining til tizimi birliklariga bevosita amaliy tadbiqini tushunish zarur.
Til kishilik jamiyatiga asosiy ijtimoiy hodisa sifatida kommunikativ, ekspressiv va akkumukyativ vazifalarni bajaradi.
“Kommunikativ” so’zi rus tilidan olingan atama bo’lib, “fikr almashuvga oid” degan ma’noni ifodalaydi. Kishilarning o’zaro aloqa aralashuvida o’z fikr mulohazalarini, istak-xohishlarini, ichki kechinmalarini ifoda etib bir-birlariga axborot yetkazish, ya’ni tilning jamiyatda aloqa vositasi funksiyasini bajarish uning “kommunikativ vazifasi” deyiladi.
“Ekspressiv” so’zi lotincha so’z bo’lib asl ma’nosiga nisbatan “kuchaytirilgan” demakdir. Bu atama tilshunoslikka ko’chma ma’no nilan kirgan bo’lib “kuchli xissiy obrazlilik xususiyati”degan manoni nanglatadi.
Til faqat kishilar o’rtasidagi aloqa vositasi bo’lmay millatlararo davlatlararo aloqa quroli hamdir. Bundan tashqari til kishilik jamiyatida asrlar davomida toplangan tajriba va bilimlarni kelajak avlodda yetkazish uchun ham xizmat qiladi. Tilning bu xususiyati nakkumulyativ lotincha toplash demakdir vazifasidir. Tilga xos bo’lgan akkumulyativ vazifa bazi singvistik adabiyotda tilmning gnoseologik funksiyasi deb ham yuritiladi. TIl serqirra hadisa shunga ko’ra til tilshunoslik bilan birga qator ijtimoiy fanlar tomonidan ham o’rganilishi yuqorida takidlab o’tgan edik.
Tilni o’rganishda ishtirok etadigan har bir fanning tilga nisbatan o’z munosabati bor. Bu munosabat har bir ijtimoiy fanlar tilning qaysi aspektini o’rganishi bilan haeakterlanadi. Tilshunoslik falsafa bilan chambarchas bo’g’liq. Falsafa tilshunoslikning metodologiyasini belgilab beradi. Ushbu maruza matnida tilning nazariy falsafiy masdalalari quyidagi besh yo’nalish asosida talqin etadi.
E.Vohidovning ushbu to’rtligi ham fikrimizni dalillaydi.
Parvoz chog’I tayyoraning dilbar kelini,
Ko’k toqini bizga taqdi Sulaymon qildi.
Lekin e’lon o’qiganda o’zbek tilini
Davlat tili bo’lganiga pushaymon qildi.