|
Muskullarning kuchi tolalarning kо‘ndalang kyosimiga, muskul tolalarining kо‘p-ozligiga qarab aniqlanadi. Muskulning har santimetri о‘rta hisobda 10 kg yuk kо‘taradi. Muskullar faoliyati nerv sistemasining qо‘zgaluvchanligiga, mashq qilishiga, tashqi sharoitiga bog‘liq. Sistemali ravishda mashq qilib borgan odamning muskullari baquvvat bо‘ladi, qon tomirlari bilan yaxshi ta’minlanadi, organizmda energiya va moddalar almashinuvi kuchayadi. Muskullar egiluvchan, bir oz yopishqoq bо‘lib, tashqi muhit ta’sirida chuziladi yoki qisqaradi. Ular qisqarganda bugimlarda harakat vujudga keladi. Muskullar bо‘g‘imdan о‘tishiga qarab, bir bо‘gimli (masalan, deltasimon muskul) va kо‘p bо‘ginli (masalan, barmoqlarni bukuvchi chuqur muskul) bо‘lishi mumkin. - Muskullarning kuchi tolalarning kо‘ndalang kyosimiga, muskul tolalarining kо‘p-ozligiga qarab aniqlanadi. Muskulning har santimetri о‘rta hisobda 10 kg yuk kо‘taradi. Muskullar faoliyati nerv sistemasining qо‘zgaluvchanligiga, mashq qilishiga, tashqi sharoitiga bog‘liq. Sistemali ravishda mashq qilib borgan odamning muskullari baquvvat bо‘ladi, qon tomirlari bilan yaxshi ta’minlanadi, organizmda energiya va moddalar almashinuvi kuchayadi. Muskullar egiluvchan, bir oz yopishqoq bо‘lib, tashqi muhit ta’sirida chuziladi yoki qisqaradi. Ular qisqarganda bugimlarda harakat vujudga keladi. Muskullar bо‘g‘imdan о‘tishiga qarab, bir bо‘gimli (masalan, deltasimon muskul) va kо‘p bо‘ginli (masalan, barmoqlarni bukuvchi chuqur muskul) bо‘lishi mumkin.
- Muskullar bо‘gimlarlardagi harakatda ishtirok etishiga qarab, sinergist va antogonist muskullarga bо‘linadi. Sinergiyet muskullar qisqarganda umumiy harakat vujudga keladi. Masalan, yelka, bilak va yelkaning 2 boshli muskullari qisqarganda, tirsak, bо‘timida bukish harakati bо‘ladi. Antogonistik muskullar qisqarganda qarama -qarshi harakatlar vujudga keladi. Masalan, yelka, yelka-bilak va yelkaning 2 boshli muskullariga yelkaning 3 boshli muskuli antogonistdir.
Muskullarning rivojlanishi. Muskullar hayvonot olamining tarraqqiyoti protsessida differensiyalashib borib, sut emizuvchi hayvonlarda ancha rivojlangan. Odam embrionida muskullar mezodermaning orqa-chetki qismidagi somitlardan hosil bо‘ladi. - Muskullarning rivojlanishi. Muskullar hayvonot olamining tarraqqiyoti protsessida differensiyalashib borib, sut emizuvchi hayvonlarda ancha rivojlangan. Odam embrionida muskullar mezodermaning orqa-chetki qismidagi somitlardan hosil bо‘ladi.
- Muskullar' embrionning mezodermasidan hosil bо‘ladi: bunda avval hayot uchun eng zarur muskullar: til, lab, diafragma, qovurg‘alararo sо‘ngra qо‘l, gavda va oyoq muskullari rivojlanadi.
- Bola tugilganda barcha muskullari bо‘lib, ular mayda va rivojlanmagan bо‘ladi. Muskullar bolaning hayoti mobaynida rivojlana-borib, odamning 25 yoshida tо‘liq shakllanadi. Muskullarning rivojlanishi skeletining taraqqiy etishiga va bola qaddi-qomatining shakllanishiga sababchi bо‘ladi.
- Yangi tug‘ilgan bola muskullarining vazni tana vaznining 23,3 foizni, 8 yoshda - 27,2 foizni, 12 yoshda - 29,4 foizni, 15 yoshda - 32,6 foizni, 18 yoshda 44,2 foizni tashkil ztadi. 1 yoshda yelka kamari, qul muskullari yaxshi rivojlangan bо‘ladi. Bola yura boshlashi bilan orqadagi uzun muskullar, dumba muskullari tez о‘sa boshlaydi. 6-7 yoshdan boshlab qо‘l panja muskullari tez rivojlanib boradi. Bolalarda bukuvchi muskullarning tarangligi yuqoriroq bо‘lib, bular yozuvchi muskullarga nisbatan tez rivojlanadi. 12-16 yoshda yurish-turish uchun zarur muskullar rivojlanadi. Yosh ortib borishi bilan muskullarning ximiyaviy tarkibi, tuzilishi ham о‘zgara boradi. Bolalar muskulida suv kо‘p bо‘ladi. Muskullarning rivojlanishi bilan ulardagi qon tomirlari va nerv tolalari soni ortib boradi. Umuman, katta odamlarda 50 yoshdan boshlab muskullar sust rivojlanadi. Keksayganda ularning vazni 15-20 foiz kamayadi. Muskullar ipsh va kuchi. -Statik ishda organizmdagi bir gruppa muskullar uzoq muddat qisqarib turib ma’lum pozani hosil qiladi. Statik holatga tik turish, boshni vertikal holatda kо‘tarib ushlab turish va boshqalar misol bо‘ladi. Muskulning ishi va kuchi uning uzunligiga bogliq bо‘ladi. Muskulning kuchi shu muskul barcha muskul tolalarini yigindisi kо‘ndalang kesigi diametriga tо‘tri proporsional. Boshqacha aytganda muskulni kо‘ndalang kesigini diametri qancha katta bо‘lsa muskul shuncha kuchli bо‘ladi. Muskulning ishi yuk ogirligi normal bо‘lganda eng yuqori bо‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
