Musa Urud uruda ики сяфяр Бакы – 2009

Гядим Уруд гябирстанлыьындан
ясяр-яламят галмайыб
Urud abidələrinə sözün əsl mənasında ikinci həyat verən, onları dünya epiqrafiya elminin dəyərli nümunələri səviyyəsində sə­ciyyələndirən tarixçi-epiqraf alim, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, professor Məşədixanım Nemətova olmuşdur. M.Nemətova 1961-ci ildə Urud kəndində uzun müddətli ezamiyyətdə olmuş, XV-XVII əsrə məxsus 100-ə qədər qəbir daşının üzərindəki kitabələri tədqiq etmişdir.
M.Nemətovaya görə Urud qəbiris­tan­lı­ğında olan qəbir daşlarındakı kalloqrafik oy­malarda ərəb qrafikasının kufi, nəsx, süls, nəstəliq şriftləri işlənmişdir. Urud abidələri yazı və bədii işləmələrin üslubuna görə orta əsr Azərbaycan daş üzərində oyma sənətinin Təbriz və Naxçıvan məktəbinin nümunələri sayılır.

Urud abidələrindəki sənduqələr, qoç və at fiqurları, fiqurlar üzərindəki şəkillər, yazılar türk xalqlarının islama qədərki mədəniyyətini, məişətini, adət-ənənələrini, ov, məclis, toy-yas mərasimlərini və s. səhnələri, onqonlar və şama­nizm kultuna pərəstişi əks etdirən oy­malar bu ərazinin köklü sakinlərinin məişəti haq­qında əvəzsiz tarixi məlumat daşıyıcı­larıdır.
Urud qəbiristanlığındakı bir sıra qəbir daşlarında onqonlarla bağlı epiqrafika, əsasən, maralın, öküzün, yaxud qoçun üzərinə qonmuş qanadları geniş açılmış qartal rəmzlərindən ibarətdir. Bu cür onqonlar türk xalqlarının is­lamdan əvvəlki dövrü üçün əsas sitayiş yerləri idi.

Başqa qrup qəbir daşlarında qarşı-qarşıya (baş-başa) dayanmış tibet öküzləri (yak­lar), öküzlərin sağ tərəfində bir əlində balta, bir əlində xəncər tutmuş kişi təsviri olan səhnə təsvir olunur.
Məlum olduğu kimi, tibet öküzü bütün türk xalqlarının ümumi onqonu-sitayiş heyvanı sayılmışdır.

Намярдляр Сейид Мир Исмайыл аьанын кцмбязини
дя йерля йексан еляйибляр
Qədim türklərin inamına görə ildə bir dəfə bu heyvanı qurban kəsməklə, tayfa gələcək qada-baladan hifz olunardı. Hər evə bu qurbandan müəyyən qədər pay verilərdi ki, qədim inama görə bu pay o evə il boyu ruzi gətirəcəkdi.