Musa Urud uruda ики сяфяр Бакы – 2009

Dəfn olunmuş tarix
Urud qəbiristanlığı kəndin ayağında, Bədir qayası deyilən təpəliyin günçıxar dö­şündə, Bazar çayın sol sahilində, bir tağlı Urud körpüsünün 150 metrliyində yerləşir. 3-4 hek­tar sahəni əhatə edən qəbiristanlıq iki hissəyə ayrılır: kəndə tərəf olan aşağı hissə - köhnə qəbiristanlıq, yəni XV-XVIII əsrlərə məxsus sənduqələr, at, qoç fiqurları olan ərəb əlifbası ilə təmiz Azərbaycan türkcəsində yazılmış 100-dən çox qəbirüstü abidələrin, minə yaxın başdaşısız, yaxud başdaşında yazı olmayan köhnə qəbirlərin yerləşdiyi aşağı hissə və XIX-cu əsrdə salınmış, son sakinini 1988-ci ildə qoynuna almış yuxarı qəbiristanlıq.
Qəbiristanlıq hər yerdə və bütün za­manlarda müqəddəs yer sayılmışdır. Qəbiris­tanlıq dünyanın əbədiliyi qədər də vəfasız­lı­ğının, insanların qüdrətli olduqları qədər güc­süz və əlacsız olduqlarının ən əyani nümayiş yeridir.
Bəlkə də sənət və elm korifeylərinin, fatehlərin və hökmdarların məqbərələri buna görə möhtəşəm və əzəmətli tikilir, ibrət üçün qorunur ki, bu məbədləri ziyarət edən hər kəs özünü həmin dahilərlə müqayisə edə bilsin, gedərliyini hiss etsin, bir daşdan, bir ağacdan, bir qarışqadan və bir adamdan yuxarıda dayanmağın nisbiliyini dərk etsin.
Qəbiristanlıq yeddi arxa dönənlərimizin sakinlik tapdıqları, yolumuzu gözləyən mü­qəd­dəslikdir və bu mənada həm də tarixdir.
Urud qəbiristanlığı isə tarixi-etnoqrafiq əhəmiyyəti baxımından təkcə bir kəndin deyil, bütöv mahalın keçmişi haqqında ən geniş məlumatı və tutarlı dəlilləri qoruyub - saxlamış bir məbədgah idi.
Urud qəbiristanlığındakı orta əsr və orta əsrə qədərki qəbir daşlarının tədqiqatı hələ bu əsrin iyirminci illərində Azərbaycan alim­lərinin diqqətini cəlb etmişdi.
1926-cı ildə Urud kəndində olmuş et­noq­raf alim Ə.Ələkbərov Urud qəbiristanlığı haqqında ilk elmi məlumat dərc etmişdir. 1959-cu ildə Urudda olan akademik Ziya Bünyadov Urud qəbiristanlığındakı qəbir daş­larının dini-milli mənsubiyyəti və tarixi əhə­miyyəti barədə dəyərli fikir söyləmişdir.