Murakkab sharoitlarda neft va gaz quduqlarini qazish

13-Ma’ruza darsi: Murakkab sharoitlarda mahsuldor qatlamni

ochish ishlari

13.1. Mahsuldor qatlamlarni ochish uchun yuvish eritmalarini

tanlash

Yuvish eritmalarini mahsuldor qatlamning tog‘ jinslariga ta’siri etishi juda kо‘p omillarga bog‘liq. Yuvish aralashmasini aniq ta’sirini oldindan baholab bо‘lmaydi.

Yuvish eritmalarini tanlashda ikkita holatga tayanish mumkin:

1) Hamma yuvish aralashmalarini kollektorlarni ifloslantirish ta’sir darajasiga qarab gaz holatidagi agentlar neftli asosli yuvish aralashmalarini kuchli ifloslantiradi;

2) Yuvish aralashmalarining tarkibi va asoslari qatlam suyuqligining tarkibi va xossasiga yaqin bо‘lganda, kuchsiz ifloslanish yuz beradi.

Qatlam ustuni zonasidagi ifloslanish darajasiga burg‘ilashning davomiyligi va quduqlarni о‘zlashtirishning murakkabligi va uning boshlanish debitiga ta’sir qiladi. Kuchli ifloslangan qatlamni о‘zlashtirishda depressiya kuchaytiriladi, quduqdan aralashmani olib chiqarish uchun kо‘p vaqt sarflanadi va quduq ustun devori zonasidagi filtratlarni chiqarib olishga tо‘g‘ri keladi.

Quduqlardan foydalanish jarayonida oqimdagi filtratlarning bir qismini ya’ni, qattiq chо‘kindi zarrachalarining oqim orqali chiqib ketishi natijasida neft yoki gazning debiti oshadi.

Yuvish aralashmasi rejimi о‘tish mexanik tezlikka (V_о‘t) ta’sir qiladi. Masalan: neft asosli yoki suv bilan loyli aralashmani suvli aralashmasi katta bо‘lmagan loyli aralashmasini о‘rniga ishlatish natijasida mexanik о‘tish tezlik oshadi hamda mahsuldor qatlamning ifloslanishi jadallashadi. Shuning uchun burg‘ilash samaradorligini va iqtisodiy jihatdan kam mablag‘ sarflashni asoslashda, yuvish aralashmalari sinovdan о‘tkaziladi va olingan natijalar bilan taqqoslanadi.

Qatlamni kam ifloslantirish uchun yuvuvchi aralashmaning zichligini shunday tanlash maqsadga muvofiqdirki, quduq ustunining gidrostatik bosimini qatlam bosimidan ozroq yuqori bо‘lishi yoki ozgina kam bо‘lishi ta’minlanadi.

Quduq ustidagi jihozlar ishonchli germetiklangan va portlashga qarshi kafolati qо‘llanilish ta’minlanishi zarur.

Yuvish aralashmasining suv beruvchanligini maksimal kamaytirishda u kimyoviy qayta ishlanadi va maxsus tanlangan granullangan qattiq materiallar qо‘shiladi.

Granullangan materiallarning о‘lchamlari yoriq, teshik va kanallarning о‘lchamlariga muvofiq tanlanadi. Mahsuldor qatlamlarning ifloslanishini kamaytirishda yuvish aralashmasining qattiq fazasini minerallashgan va granullangan tarkibi tanlanadi. Kolloid fraksiyaning tanlangan granulli tarkibi barqarorlikni va suvni kam ajratishni ta’minlaydi.

Qattiq fazaning boshqa qismlari esa suvda bо‘kmaydigan katta donali tarkibda tanlanadi. Zarrachalarning diametri g‘ovak kanal kollektorning о‘lchamidan kattaroq bо‘lganligi uchun zarrachalar yuvish aralashmasining zichligini rostlaydi va bо‘shliq kanallarining ichiga kiradi hamda teshikda kо‘prik hosil qiladi. Mahsuldor qatlamlarni burg‘ilashda qо‘llaniladigan aralashmalar teshik diametridan kichik bо‘lgan zarrachalardan tozalanadi.

Yuvish aralashmasini ozgina og‘irlashtirish kerak bо‘lganda, og‘irlashtirgich sifatida marmar, maydalangan bо‘r, ohaktosh va tuzli kislotada eriydigan boshqa materiallar qо‘shiladi.

Mahsuldor qatlamlarni burg‘ilashda K_a≥1 bо‘lganda yuvuvchi aralashma sifatida minerallashgan aeratsiyali aralashmalar, SFM (sirt faol moddali) qо‘shimchalari bilan tayyorlangan, neft asosli aralashma, anomollik koeffitsiyenti yuqori bо‘lmaganda kо‘pik yoki gaz fazali agentlar qо‘llaniladi.

Agarda qatlamning anamollik koeffitsiyenti K_a=1 bо‘lsa, neft asosli aralashma yoki minerallashgan suv va SFM bilan qayta ishlangan aralashmalardan foydalanish tavsiya etiladi.