Murakkab ma’lumotlar turlari strukturalar (dasturlash)

MURAKKAB MA’LUMOTLAR TURLARI STRUKTURALAR (DASTURLASH)

Reja:

 

1.   Strukturalar haqida.

2.   Strukturalar va massivlar.

3.   Birlashmalar.

 

O‘zgaruvchilarning qo‘shimcha turlari. Struktura bu turli tipdagi ma’lumotlarning birlashtirilgan tipdir. Struktura har xil tipdagi elementlar-komponentalardan iborat bo‘ladi.

Strukturalar quyidagicha ta’riflanishi mumkin:

struct struturali_tip_nomi

{Elementlar_ta’riflari}

Masalan:

struct Date

{

int year;

char month, day;

};

Dasturda tuzilma turidagi o‘zgaruvchi quyidagi shaklda kiritiladi:

Tuzilma_nomi identifikatorlarning_ro‘yxati;

Masalan:

Date s1, s2;

Misol  uchun:

struct complex

{

double real;

double imag;

}

Bu misolda kompleks sonni tasvirlovchi strukturali tip complex kiritilgan bo‘lib, kompleks son xaqiqiy qismini tasvirlovchi real va mavxum qismini tasvirlovchi imag komponentalaridan iboratdir. 

Konkret strukturalar bu holda quyidagicha tasvirlanadi:

complex sigma,alfa;

Quyidagi misolda kasr sonni tasvirlovchi numerator –sur’at va denominator-maxraj komponentalaridan iborat struktura ta’rifi keltirilgan.

struct fraction;

{

int numerator;

int denominator;

}

Bu holda konkret strukturalar quyidagicha tasvirlanishi mumkin:

fraction beta;

 

Strukturalar ta’riflanganda konkret strukturalar ro‘yxatini kiritish mumkin:

struct struturali_tip_nomi

{Elementlar_ta’riflari}

Konkret_strukturalar_ro‘yxati.

Misol:

struct student

{

char name[15];

char surname[20];

int year;

} student_1, student_2, student_3;

Bu holda student strukturali tip bilan birga uchta konkret struktura kiritiladi. Bu strukturalar student ismi (name[15]), familiyasi (surname[20]), tugilgan yilidan (year) iborat.

Strukturali tip ta’riflanganda tip nomi ko‘rsatilmay, konkret stьrukturalar ro‘yxati ko‘rsatilishi mumkin:

struct

{Elementlar_ta’riflari}

Konkret_strukturalar_ro‘yxati.

 Quyidagi ta’rif yordamida uchta konkret struktura kiritiladi, lekin strukturali tip kiritilmaydi.

struct

{

char processor [10];

int frequency;

int memory;

int disk;

} IBM_486, IBM_386, Compaq;

Strukturalarga murojaat. Konkret strukturalar ta’riflanganda massivlar kabi initsializatsiya kilinishi mumkin. Masalan

complex sigma ={1.3;12.6};

goods coats={"pidjak",40000,7.5,220, "12.01.97");

Bir xil tipdagi strukturalarga qiymat berish amalini qo‘llash mumkin:

Complex alfa; alfa=sigma;

Lekin strukturalar uchun solishtirish amallari aniklanmagan.

Strukturalar elementlariga quyidagicha murojaat kilish mumkin:

Struktura nomi.element_nomi.

'Nuqta amali' struktura elementiga murojaat kilish amali deyiladi. Bu amal qavs amallari bilan birga eng yuqori ustivorlikka egadir.

Misol:

Complex alfa={1.2,-4.5},betta={5.6,-7.8),sigma;

Sigma.real=alfa.real+betta.real;

Sigma.imag=alfa.imag+betta.imag;

Konkret strukturalar elementlari dasturda aloxida kiritilishi va chiqarilishi zarurdir.

Massivlar strukturalar elementlari sifatida. Massivlarni strukturalar elementi sifatida ishlatilishi xech kanday kiyinchilik tug‘dirmaydi. Biz yuqorida simvolli massivlardan foydalanishni ko‘rdik.

Strukturalar massivlari. Strukturalar massivlari oddiy masivlar kabi tasvirlanadi. YUqorida kiritilgan strukturali tiplar asosida quyidagi strukturalar massivlarini kiritish mumkin:

Struct goods list[100];

complex set [80];

Bu ta’riflarda list va set strukturalar nomlari emas, elementlari strukturalardan iborat massivlar nomlaridir. Konkret strukturalar nomlari bo‘lib set[0],set[1] va xokazolar xizmat qiladi. Konkret strukturalar elementlariga quyidagicha murojaat qilinadi: set[0].real– set massivi birinchi elementining real nomli komponentasiga murojaat.

STRUKTURALAR VA FUNKSIYALAR. STRUKTURALAR FUNKSIYALAR ARGUMENTLARI SIFATIDA YOKI FUNKSIYA QAYTARUVCHI QIYMAT KELISHI MUMKIN. BUNDAN TASHQARI IKKALA HOLDA HAM STRUKTURAGA KO‘RSATKICHLARDAN FOYDALANISH MUMKINDIR.

Misol uchun kompleks son modulini hisoblash dasturini keltiramiz:

double modul(complex a)

{return sqrt(a.real*a.real+a.imag*a.imag}

Ikki kompleks son yig‘indisini hisoblash funksiyasi:

complex add(complex a, complex b)

{ complex c;

c.real=a.real+b.real;

c.imag=a.imag+b.imag;

return c;

}

Strukturalar uchun xotiradan joy ajratish. Struktura uchun ajratilgan joy xajmini quyidagi amallar yordamida aniqlash mumkin:

Sizeof (strukturali_tip_nomi);

Sizeof (struktura_nomi);

Sizeof struktura_nomi.

Oxirgi holda struktura nomi ifoda deb karaladi. Ifodaning tipi aniqlanib, xajmi hisoblanadi.

 Misol uchun:

Sizeof (struct goods)

Sizeof (tea)

Sizeof coat

 

Murakkab tiplar ya’ni massivlar va strukturali tiplar uchun xotiraga talab ularning ta’rifiga bog‘liqdir. Masalan double array[10] ta’rif xotiradan 10*sizeof bayt joy ajratilishiga olib keladi.

Struct mixture

{

int ii;

long ll;

char cc[8];

};

Bu ta’rif har bir Struct mixture tipidagi ob’ekt xotirada sizeof(int)+sizeof(long)+8*sizeof(char) bayt joy egallashini ko‘rsatadi. Ob’’ekt aniq xajmini quyidagi amal hisoblaydi:

Sizeof(struct mixture)

Xotirani tekislash. Strukturali tip kiritilishi bu tip uchun xotiradan joy ajratilishiga olib kelmaydi. Har bir konkret struktura (ob’ekt) ta’riflanganda, shu ob’ekt uchun elementlar tiplariga qarab xotiradan joy ajratiladi. Xotiradan joy zich ajratilganda struktura uchun ajratilgan joy xajmi har bir element uchun zarur bo‘lgan xotira xajmlari yigindisiga teng bo‘ladi. SHu bilan birga xotiradan joy zich ajratilmasligi ham mumkin ya’ni elementlar orasida bo‘sh joylar ham kolishi mumkin. Bu bo‘sh joy keyingi elementni xotira qismlarining qabul qilingan chegaralari bo‘yicha tekislash uchun koldiriladi.

Strukturalarga yakin tushuncha bu birlashma tushunchasidir. Birlashmalar union xizmatchi suzi yordamida kiritiladi. Misol uchun

union

{

long h;

int i,j;

char c[4]

}UNI;

Birlashmalarning asosiy xususiyat shundaki uning hamma elementlari bir xil boshlang‘ich adresga ega bo‘ladi.

 Birlashmalarning asosiy avfzalliklaridan biri xotira biror qismi qiymatini har xil tipdagi qiymat shaklida karash mumkindir.

Misol uchun quyidagicha birlashma

union

{

float f;

unsigned long k;

char h[4];

}fl;

Xotiraga fl.f=2.718 xaqiqiy son yuborsak uning ichki ko‘rinishi kodini fl.l yordamida ko‘rishimiz, yoki aloxida baytlardagi qiymatlarni fl.h[0]; fl.h[1] va xokazo yordamida kurishimiz mumkin.